ભારતમાં કેટલી વખત લગાવવામાં આવી Emergency? જાણો કયા સંજોગોમાં લાદી શકાય

Emergency : આજથી બરાબર 49 વર્ષ પહેલા 25 જૂન 1975 ના રોજ ભારતના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી (former Prime Minister Indira Gandhi) ના નેતૃત્વવાળી સરકારે દેશમાં Emergency લાદી હતી. આ કટોકટી (Emergency) 25 જૂન 1975થી 21 માર્ચ 1977 સુધીના 21 મહિનાના સમયગાળા માટે લાદવામાં આવી હતી. આ સમયે તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ ફખરુદ્દીન અલી અહેમદે (President Fakhruddin Ali Ahmed) તત્કાલિન ભારતીય વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી (Indian Prime Minister Indira Gandhi) ના આદેશ પર ભારતીય બંધારણ (Indian Constitution) ની કલમ 352 (Article 352) હેઠળ કટોકટી જાહેર (declared Emergency) કરી હતી. પણ શું તમને ખબર છે કે, દેશમાં કેટલી વખત Emergency લાદવામાં આવી છે? આવો જાણીએ આ આર્ટિકલમાં...

ઇન્દિરા ગાંધીએ કેમ લગાવી હતી Emergency

25મી જૂન 1975ના દિવસે જ્યારે તત્કાલીન વડાપ્રધાન શ્રીમતી ઇન્દિરા ગાંધીએ આ દેશ પર કટોકટી લાદી હતી. ત્યારે જ સામાન્ય જનતાના તમામ મૂળભૂત અધિકારો નાબૂદ કરવામાં આવ્યા હતા, અને આ આડમાં ઘણા મનસ્વી નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા હતા. આ કટોકટીની રેડિયો પર જાહેરાત કરવામાં આવી હતી કે દેશમાં ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી છે, પરંતુ સામાન્ય લોકોએ ગભરાવાની કોઈ જરૂર નથી. કહેવામાં આવ્યું હતું કે, આ કટોકટીને તત્કાલિન વડાપ્રધાને દેશમાં આંતરિક ચાલી રહેલી અશાંતિને આધારે લાદી હતી. તે સમયે દેશની સુરક્ષા જોખમમાં છે તેવું કહેવામાં આવી રહ્યું હતું. પરંતુ શું ખરેખર આંતરિક ખલેલ હતો કે પછી તેનું કારણ કંઈક બીજું જ હતું? ઈમરજન્સીની વાતો હજુ પણ દેશની રાજનીતિનો એક ભાગ બની રહી છે. પરંતુ અત્યાર સુધી ભારતમાં ત્રણ વખત ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી છે, પરંતુ માત્ર એક જ ઈમરજન્સીની ચર્ચા કરવામાં આવે છે.

દેશમાં ત્રણ વખત Emergency લગાવવામાં આવી

ભારતમાં પ્રથમ વખત વર્ષ 1962માં ભારત અને ચીન વચ્ચેના યુદ્ધ દરમિયાન અને ત્યારબાદ વર્ષ 1971માં ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન લાદવામાં આવી હતી. તે સમયે કટોકટી હતી. પરંતુ 1975માં લાદવામાં આવેલી ઈમરજન્સીની જેમ આ બંને કટોકટીના સમયગાળાની ચર્ચા કરવામાં આવતી નથી, ન તો પ્રતિકારનો અવાજ સંભળાય છે. અત્યાર સુધીમાં ભારતમાં કુલ ત્રણ વખત ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી છે. આમાં વર્ષ 1962, 1971 અને 1975માં કલમ 352 હેઠળ રાષ્ટ્રીય કટોકટી લાદવામાં આવી હતી.

પ્રથમ વખત 1962 માં કટોકટી લાદવામાં આવી

દેશમાં પહેલીવાર 26 ઓક્ટોબર 1962થી 10 જાન્યુઆરી 1968 વચ્ચે Emergency લાગુ કરવામાં આવી હતી. આ એ સમય હતો જ્યારે ભારત અને ચીન વચ્ચે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. તે સમયે, કટોકટી જાહેર કરવામાં આવી હતી કારણ કે "ભારતની સુરક્ષા" "બાહ્ય આક્રમણ દ્વારા જોખમી" જાહેર કરવામાં આવી હતી. આ સમયે દેશના વડાપ્રધાન જવાહર લાલ નેહરુ હતા.

1971માં બીજી વખત કટોકટી

3 થી 17 ડિસેમ્બર 1971 વચ્ચે બીજી વખત Emergency લાદવામાં આવી હતી. આ એ સમય હતો જ્યારે ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. આ સમયે પણ દેશની સુરક્ષા સામે ખતરાને જોતા ઈમરજન્સી જાહેર કરવામાં આવી હતી. 1971માં પણ બાહ્ય હુમલાના ખતરાને ધ્યાનમાં રાખીને કટોકટી જાહેર કરવામાં આવી હતી. તે સમયે વીવી ગિરી રાષ્ટ્રપતિ હતા.

1975ની કટોકટી જેની સૌથી વધુ થાય છે ચર્ચા

25 જૂન 1975ના રોજ જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધી વડાપ્રધાન હતા ત્યારે ત્રીજી વખત ઈમરજન્સી જાહેર કરવામાં આવી હતી. ત્યારે ઈમરજન્સી લાદવા પાછળનું કારણ દેશમાં આંતરિક અસ્થિરતા હોવાનું કહેવાયું હતું. ઈન્દિરા કેબિનેટે તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ ફખરુદ્દીન અલી અહેમદને ઈમરજન્સી જાહેર કરવાની ભલામણ કરી હતી. આ કટોકટી 21 માર્ચ 1977 સુધી અમલમાં રહી.

ત્રીજી Emergency પર શા માટે હોબાળો થાય છે?

ત્રીજી Emergency ને અલોકતાંત્રિક નિર્ણય ગણાવીને રાજકીય પક્ષો ઈન્દિરા સરકાર અને કોંગ્રેસ પર પ્રહારો કરતા રહે છે. ક્યા સંજોગોમાં કટોકટી લાદવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી અને વડા પ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીએ જે રીતે આ માહિતી આપી હતી તે અંગે પ્રશ્નો ઉઠાવવામાં આવ્યા હતા. ઈન્દિરા સરકારના નિર્ણયને સરમુખત્યારશાહી ગણાવીને વિવિધ સંગઠનો સામે આવ્યા અને ભારે વિરોધ શરૂ થયો.

'Emergency' એટલે શું? તેની જરૂર કેમ?

કટોકટી એ ભારતીય બંધારણમાં એક જોગવાઈ છે, જેનો ઉપયોગ ત્યારે કરવામાં આવે છે જ્યારે દેશ માટે કોઈપણ પ્રકારના જોખમની આશંકા હોય, પછી ભલે તે આંતરિક, બાહ્ય અથવા આર્થિક હોય. બંધારણ ઘડનારાઓએ દેશની એકતા, અખંડિતતા અને સુરક્ષા ખતરામાં હશે તેવા સમયને ધ્યાનમાં રાખીને કટોકટી જેવી સ્થિતિની કલ્પના કરી હતી. આને ધ્યાનમાં રાખીને, કેટલીક એવી જોગવાઈઓ કરવામાં આવી હતી, જેના હેઠળ કેન્દ્ર સરકાર કોઈપણ પ્રતિબંધ વિના ગંભીર નિર્ણયો લઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ પાડોશી દેશ આપણા પર હુમલો કરે છે, તો આપણી સરકારે તેનો બદલો લેવા માટે સંસદમાં કોઈ બિલ પાસ કરવું પડતું નથી. આપણા દેશમાં સંસદીય લોકશાહી છે, તેથી કોઈપણ દેશ સાથે યુદ્ધ કરવા માટે, આપણા દેશને પહેલા સંસદમાં બિલ પાસ કરાવવું પડે છે. પરંતુ કટોકટીની પરિસ્થિતિઓ માટે બંધારણમાં એવી જોગવાઈઓ છે, જેના હેઠળ કેન્દ્ર સરકારને વધુ સત્તા મળે છે અને કેન્દ્ર સરકાર પોતાની રીતે નિર્ણયો લેવામાં સક્ષમ બને છે. કેન્દ્ર સરકારને દેશને કટોકટીમાંથી બહાર કાઢવાની સત્તા મળે છે.

આ પણ વાંચો - Dark Days Of Emergency : કટોકટીના કાળને યાદ કરી PM Modi એ કર્યું Tweet, કહી આ વાત

આ પણ વાંચો - PM મોદીએ મન કી બાત કાર્યક્રમમાં કર્યો Emergency નો ઉલ્લેખ, જાણો સંપૂર્ણ વિગતો