શું છે જુલાઈમાં મોકલવામાં આવનાર ચંદ્રયાન-3, ભારત માટે આ મિશન કેમ ખાસ છે ?

અહેવાલઃ રવિ પટેલ, ગુજરાત ફર્સ્ટ

ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) જુલાઈમાં ચંદ્રયાન-3 લોન્ચ કરશે. મિશનની તૈયારીઓ તેના અંતિમ તબક્કામાં છે. ચંદ્રયાન-3નું ધ્યાન ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત ઉતરાણ કરવા પર છે. ઈસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથના જણાવ્યા અનુસાર, અવકાશ ક્ષેત્રે આ ભારતની બીજી મોટી સફળતા હશે.

લોન્ચ પ્રેપ ટીમ ભારતના સૌથી ભારે રોકેટ, લોન્ચ વ્હીકલ માર્ક-III પર જુલાઈના મધ્યમાં લૉન્ચ લક્ષ્યને પહોંચી વળવા સખત મહેનત કરી રહી છે. ઈસરોના વડા એસ સોમનાથે કહ્યું કે નિષ્ફળતા સામાન્ય છે. એવું જરૂરી નથી કે આપણે દરેક વખતે સફળ થઈએ, પરંતુ મહત્વની વાત એ છે કે આપણે તેમાંથી શીખીએ અને આગળ વધીએ.

શું છે ચંદ્રયાન-3?
ચંદ્રયાન-3 અવકાશયાન LVM3 (લોન્ચ વ્હીકલ માર્ક-III) દ્વારા સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર, શ્રીહરિકોટાથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. ઈસરોના અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, ચંદ્રયાન-3 એ ચંદ્રયાન-2નો આગામી પ્રોજેક્ટ છે, જે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે અને પરીક્ષણ કરશે. તેમાં લેન્ડર અને રોવર સામેલ છે.

તે ચંદ્રયાન-2 જેવું જ દેખાશે, જેમાં ઓર્બિટર, લેન્ડર અને રોવર હશે. ચંદ્રયાન-3નું ધ્યાન ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત ઉતરાણ કરવા પર છે. મિશનની સફળતા માટે, નવા સાધનો બનાવવામાં આવ્યા છે, અલ્ગોરિધમ્સમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે અને ચંદ્રયાન-2 મિશન ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરવામાં નિષ્ફળ ગયેલા કારણો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે.

ચંદ્રયાન-2ના લેન્ડર-રોવરના ક્રેશના ચાર વર્ષ બાદ ચંદ્રયાન-3ના લોન્ચની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. ચંદ્રયાન-3 મિશન જુલાઈમાં શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી ચંદ્રની ડાર્ક સાઇડમાં લોન્ચ થવાની ધારણા છે. કારણ કે આ ભાગ પૃથ્વીની સામે આવતો નથી.

તેના તબક્કા શું છે?
ચંદ્રયાન-3 એ લેન્ડર, રોવર અને પ્રોપલ્શન મોડ્યુલથી બનેલું છે, જેનું કુલ વજન 3,900 કિલો છે. એકલા પ્રોપલ્શન મોડ્યુલનું વજન 2,148 કિલો છે અને તે લેન્ડર અને રોવરને 100-કિમીની ચંદ્ર ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે. લેન્ડર મોડ્યુલ લેન્ડરનું સંપૂર્ણ રૂપરેખાંકન જણાવે છે. રોવરનું વજન 26 કિલો છે. આ રોવર ચંદ્રયાન-2 ના વિક્રમ રોવર જેવું જ હશે, પરંતુ સુરક્ષિત લેન્ડિંગની ખાતરી કરવામાં મદદ કરવા માટે સુધારાઓ સાથે. પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ 758 વોટ પાવર, લેન્ડર મોડ્યુલ 738 વોટ અને રોવર 50 વોટ જનરેટ કરશે.

ચંદ્રયાન-3નો હેતુ શું છે?
ISRO અનુસાર, ચંદ્રયાન-3નો ઉદ્દેશ્ય ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત અને નરમ ઉતરાણ અને ફરવાની ક્ષમતા દર્શાવવાનો છે. આ ઉપરાંત, તેનો ધ્યેય ઇન-સીટુ વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો હાથ ધરવાનો અને આંતરગ્રહીય મિશન માટે જરૂરી નવી ટેક્નોલોજીનો વિકાસ અને નિદર્શન કરવાનો છે.

આ કેવી રીતે કામ કરશે?
ચંદ્રયાન-3 લેન્ડરને એવી રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે કે તે ચંદ્ર પર નિર્ધારિત સ્થાન પર સોફ્ટ-લેન્ડ કરી શકે છે અને રોવરને તૈનાત કરી શકે છે, જેનો હેતુ ચંદ્રની સપાટીનું ઇન-સીટુ રાસાયણિક વિશ્લેષણ કરવાનો છે. પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ લેન્ડર મોડ્યુલને 100 કિમીની અંતિમ પરિપત્ર ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે. આ ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચ્યા પછી, લેન્ડર મોડ્યુલ અને પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અલગ થઈ જશે. અલગ થયા પછી, પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ ચંદ્રની આસપાસ ભ્રમણકક્ષામાં રહેશે અને સંચાર રિલે ઉપગ્રહ તરીકે કાર્ય કરશે. લેન્ડર, રોવર અને પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ તેમના પોતાના વૈજ્ઞાનિક પેલોડ વહન કરશે. બોક્સ આકારના લેન્ડરમાં ચાર લેન્ડિંગ લેગ્સ, ચાર લેન્ડિંગ થ્રસ્ટર્સ, સુરક્ષિત ટચડાઉનની ખાતરી કરવા માટે બહુવિધ સેન્સર અને જોખમોથી બચવા માટે કેમેરા ફીટ કરવામાં આવ્યા છે.લેન્ડર X બેન્ડ એન્ટેનાથી પણ સજ્જ છે જે સંચાર સુનિશ્ચિત કરશે. રોવર આકારમાં લંબચોરસ છે અને તેમાં છ વ્હીલ્સ અને નેવિગેશન કેમેરા છે.

ચંદ્રયાન-3: અન્ય વિશેષતાઓ પણ શું છે?
ચંદ્રયાન-3નું લેન્ડર પાંચ પેલોડથી સજ્જ હશે. આ છે સી હેન્ડ્રાઝ સરફેસ થર્મોફિઝિકલ એક્સપેરીમેન્ટ (ChastTE), ચંદ્ર સિસ્મિક એક્ટિવિટી માટેનું સાધન (ILSA), લેંગમુઇર પ્રોબ, લેસર રેટ્રોરેફ્લેક્ટર એરે (LRA) રોવર, અને ચંદ્ર બાઉન્ડ અતિસંવેદનશીલ આયોનોસ્ફિયર અને વાતાવરણની રેડિયો એનાટોમી (RAMB). ChasTE દક્ષિણ ધ્રુવ નજીક ચંદ્ર સપાટી પર થર્મલ ગુણધર્મો માપશે; ILSA ઉતરાણ સ્થળની આસપાસ ભૂકંપ માપશે; એલપી પ્લાઝ્મા ઘનતાનો અંદાજ કાઢશે અને એલઆરએ ચંદ્રની ગતિશીલતાને સમજવામાં મદદ કરશે.