ચીનના ઇશારે ચાલતું નેપાળ..પ્રચંડના નિર્ણયથી વધશે Controversy

• નેપાળની સેન્ટ્રલ બેંક, નેપાળ રાષ્ટ્ર બેંક દ્વારા ચોંકાવનારો નિર્ણય
• નવી ચલણી નોટમાં ભારતના વિસ્તારો પોતાના દર્શાવશે
• વડાપ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ 'પ્રચંડ'ના નેતૃત્વમાં કેબિનેટે આ નિર્ણય લીધો
• ભારતે નોટ પર વાંધો વ્યક્ત કર્યો

Nepal Controversy : નેપાળ (Nepal)ની સેન્ટ્રલ બેંક, નેપાળ રાષ્ટ્ર બેંક દ્વારા ચોંકાવનારો નિર્ણય કરાયો છે. જેનાથી ભારે વિવાદ (Controversy) સર્જાયો છે. બેંક આવતા વર્ષની અંદર નવી નોટ છાપવાની યોજના સાથે આગળ વધી રહી છે. આ નોટોમાં ભારત સાથેના વિવાદિત વિસ્તારોનો સમાવેશ થશે. એક મીડિયા રિપોર્ટ દ્વારા આ જાણકારી સામે આવી છે. નેપાળના પગલાનો હેતુ કાલાપાની, લિપુલેખ અને લિમ્પિયાધુરા જેવા વિસ્તારોના તેના દેશના ભાગ તરીકે બતાવવાનો છે, જે લાંબા સમયથી ભારત અને નેપાળ વચ્ચે વિવાદનો વિષય છે.

વડાપ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ 'પ્રચંડ'ના નેતૃત્વમાં કેબિનેટે આ નિર્ણય લીધો

નેપાળ રાષ્ટ્ર બેંકના સંયુક્ત પ્રવક્તા દિલીરામ પોખરેલના જણાવ્યા અનુસાર, બેંકે આ દિશામાં પ્રક્રિયા શરૂ કરી દીધી છે. 3 મેના રોજ તત્કાલિન વડાપ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ 'પ્રચંડ'ના નેતૃત્વમાં કેબિનેટે આ નિર્ણય લીધો હતો. પોખરેલે જણાવ્યું હતું કે, “બેંકે નવી નોટો છાપવાનું કામ પહેલેથી જ આગળ વધારી દીધું છે. તેમણે કહ્યું કે આ કામ છ મહિનાથી એક વર્ષમાં પૂર્ણ કરવામાં આવશે.

નેપાળે વિવાદિત નકશો પસાર કર્યો છે

મે 2020 માં, કેપી શર્મા ઓલીની સરકાર દરમિયાન, નેપાળે એક નવો રાજકીય નકશો બહાર પાડ્યો હતો, જેમાં લિપુલેખ, કાલાપાની અને લિમ્પિયાધુરાને તેના પ્રદેશ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા હતા. આ નવા નકશાને નેપાળની સંસદ દ્વારા પણ મંજૂરી આપવામાં આવી હતી અને ત્યાર બાદ તેને જૂના નકશાની જગ્યાએ તમામ સત્તાવાર દસ્તાવેજોમાં લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. ભારતે આ પગલા બાદ સખત વિરોધ નોંધાવ્યો હતો, કારણ કે આ વિસ્તારો ભારતના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે.

આ પણ વાંચો----Nepal : સવારે ભૂસ્ખલન અને સાંજે સરકારનું રાજીનામું, જાણો પૂરી વિગત

સંવેદનશીલ મુદ્દાઓ પર તણાવ વધી શકે

ભારત અને નેપાળ 1,850 કિલોમીટરથી વધુ લાંબી સરહદ છે, જે સિક્કિમ, પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ એમ પાંચ ભારતીય રાજ્યો દ્વારા વહેંચાયેલું છે. નેપાળના આ નવા પગલાથી બંને દેશો વચ્ચે પહેલાથી જ સંવેદનશીલ મુદ્દાઓ પર તણાવ વધી શકે છે.

ઇતિહાસ અને વિવાદની પૃષ્ઠભૂમિ

ભારત અને નેપાળ વચ્ચે કાલાપાની, લિપુલેખ અને લિમ્પિયાધુરા વિસ્તારને લઈને લાંબા સમયથી વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. 1815 ની સુગૌલી સંધિ પછી, નેપાળ અને બ્રિટિશ ભારત વચ્ચેની સીમા નક્કી કરવામાં આવી હતી, પરંતુ સંધિ પછી પણ આ વિસ્તારોની સીમાઓ અંગે કોઈ સ્પષ્ટતા નહોતી. નેપાળ દાવો કરે છે કે આ વિસ્તારો તેની સરહદોમાં આવે છે, જ્યારે ભારત તેને ઉત્તરાખંડના પિથોરાગઢ જિલ્લાનો ભાગ માને છે. કાલાપાની, લિપુલેખ અને લિમ્પિયાધુરા પરનો વિવાદ ફરી ધ્યાન પર આવ્યો જ્યારે ભારતે 2019માં લિપુલેખ થઈને માનસરોવર જવા માટેના નવા રોડ રૂટનું ઉદ્ઘાટન કર્યું. આ પગલાને પગલે નેપાળે વિરોધ કર્યો અને નવો રાજકીય નકશો બહાર પાડ્યો, જેમાં આ વિસ્તારોને તેના ભાગ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા. નેપાળે નકશો જાહેર કર્યા પછી, ભારતે તીવ્ર પ્રતિક્રિયા આપી, તેને "એકપક્ષીય કાર્યવાહી" ગણાવી અને કાઠમંડુને ચેતવણી આપી કે પ્રાદેશિક દાવાઓના આવા "કાલ્પિત વિસ્તરણ" તેને સ્વીકાર્ય નથી. ભારત કહે છે કે લિપુલેખ, કાલાપાની અને લિમ્પિયાધુરા તેનો પ્રદેશ છે.

ભારત-નેપાળ સંબંધો પર અસર

નેપાળનું આ પગલું બંને દેશોના સંબંધો પર વિપરીત અસર કરી શકે છે. ભારત અને નેપાળ વચ્ચે ગાઢ સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક સંબંધો હોવા છતાં, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સરહદ વિવાદને કારણે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં ખટાશ આવી છે. નેપાળની નવી નોટો પર વિવાદિત વિસ્તારોનો સમાવેશ આ તણાવને વધુ વધારી શકે છે.

આ પણ વાંચો---NEPAL: K P SHARMA OLI એ સંસદમાં વિશ્વાસ મત જીત્યા,188 સભ્યોનું મેળવ્યું સમર્થન

સુગૌલી સંધિ મુજબ આ વિસ્તારો નેપાળના હોવાનો દાવો

જૂનમાં, નેપાળના વડા પ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ 'પ્રચંડ'એ કહ્યું હતું કે તેમની સરકાર સ્પષ્ટ અને મક્કમ છે કે લિમ્પિયાધુરા, કાલાપાની અને લિપુ પાસ સહિત મહાકાલી નદીના પૂર્વના તમામ વિસ્તારો તેમના દેશનો ભાગ છે. પ્રતિનિધિ સભામાં વિનિયોગ બિલ, 2081 પર ચર્ચા દરમિયાન સાંસદો દ્વારા પૂછવામાં આવેલા પ્રશ્નોના જવાબમાં પ્રચંડે આ ટિપ્પણી કરી હતી. તેમણે યાદ અપાવ્યું કે નેપાળ સરકાર અને ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની વચ્ચે 1816માં થયેલી સુગૌલી સંધિ મુજબ આ વિસ્તારો નેપાળના છે અને આ વિસ્તારોને સમાવિષ્ટ રાજકીય નકશો પણ પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે.

આ નોટો એક વર્ષમાં આવી જશે

એવી અપેક્ષા છે કે નેપાળ એક વર્ષમાં આ નોટો બહાર પાડી દેશે. આ નોટોના પ્રિન્ટિંગનું કામ ખૂબ જ ઝડપી ગતિએ ચાલી રહ્યું છે. 3 મેના રોજ તત્કાલિન વડાપ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ 'પ્રચંડ'ના નેતૃત્વમાં નેપાળની કેબિનેટ દ્વારા લેવામાં આવેલા નિર્ણય બાદ નવી અને અપડેટ કરેલી બેંક નોટો માટેનો આદેશ આવ્યો છે.

નવી બેંક નોટોની પ્રિન્ટિંગ 6 મહિનાથી એક વર્ષમાં પૂર્ણ થશે

નેપાળે તેની નવી બેંક નોટોમાં કાલાપાની, લિપુલેખ અને લિમ્પિયાધુરાના ભારતીય વિસ્તારોને તેના પ્રદેશો તરીકે દર્શાવ્યા છે. નવી બેંક નોટોની પ્રિન્ટિંગ 6 મહિનાથી એક વર્ષમાં પૂર્ણ થશે. દિલીરામે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, ટેન્ડર બાદ પ્રિન્ટિંગની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ હતી. નેપાળી નોટો ઈન્ડોનેશિયા, બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા, ફ્રાન્સ અને અન્ય દેશોમાં છાપવામાં આવી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે બેંક 100 રૂપિયાની નોટ છાપશે.

ભારતે નોટ પર વાંધો વ્યક્ત કર્યો

જ્યારે નેપાળ સરકારે આ નોટ છાપવાનો નિર્ણય કર્યો ત્યારે વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. ભારત આ નોટને લઈને સતત પોતાનો વિરોધ વ્યક્ત કરી રહ્યું છે. ભારત કાલાપાની, લિપુલેખ અને લિમ્પિયાધુરાને તેના પ્રદેશ તરીકે દાવો કરે છે. આ પહેલા પણ નેપાળે આ વિસ્તારો પર દાવો કર્યો હતો. મે 2020 માં, કેપી શર્મા ઓલીની આગેવાની હેઠળની નેપાળ સરકારે લિપુલેશ, કાલાપાની અને લિમ્પિયાધુરાને પોતાનો હોવાનો દાવો કરીને દેશનો નવો રાજકીય નકશો રજૂ કર્યો હતો.

નેપાળ સાથે સરહદ વિવાદ વધશે?

ત્યારબાદ નેપાળી સંસદ દ્વારા નવા નકશાને ઔપચારિક રીતે મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જો કે ભારતે તેનો સખત વિરોધ કર્યો હતો. આ પછી, નેપાળે જૂના નકશાને તમામ સત્તાવાર દસ્તાવેજોમાંથી નવા નકશા સાથે બદલીને પુનઃસ્થાપિત કર્યો. ભારતનું કહેવું છે કે લિપુલેખ, કાલાપાની અને લિમ્પિયાધુરા ખરેખર તેનો પ્રદેશ છે. તમને જણાવી દઈએ કે આ વિસ્તારોને લઈને બંને દેશો વચ્ચે વર્ષોથી વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. નિષ્ણાતોના મતે જો નેપાળ સમયસર આ નોટો અંગે જરૂરી પગલાં નહીં ભરે તો ભારત સાથે સરહદ વિવાદ વધી શકે છે.

આ પણ વાંચો---Nepal : 40 ભારતીયોને લઈ જતી બસ નદીમાં ખાબકી, 14ના મોત