કેવી રીતે થઇ INDIA શબ્દની ઉત્પત્તિ ? જાણો ભારતથી INDIA સુધીની સફર 

હાલમાં ભારતીય રાજકારણ આપણા દેશના નામને લઈને વિવાદોના કેન્દ્રમાં છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં મોદી સરકારને પડકારવા માટે એક નવું વિપક્ષી ગઠબંધન “I.N.D.I.A.” અસ્તિત્વમાં આવ્યું હતું. આ સમયે જ્યાં તેના નામને લઈને પહેલેથી જ આક્રમણ ચાલી રહ્યું છે, ત્યારે હવે બીજેપી સાંસદ હરનાથ સિંહ યાદવે આમાં લખેલા ઈન્ડિયા (INDIA) શબ્દની ટીકા કરી છે. ઇન્ડિયા શબ્દ હટાવવા બાબતે દેશની સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી પણ દાખલ કરવામાં આવી છે.અરજીકર્તાએ સુપ્રીમ કોર્ટને બંધારણમાંથી ભારત શબ્દ હટાવવાની અપીલ કરી છે અને કહ્યું છે કે ઇન્ડિય શબ્દ ભારતની ગુલામીનું પ્રતિક છે અને તેને દૂર કરવો જોઈએ."

બીજી તરફ બીજેપી સાંસદ હરનાથ સિંહ યાદવે કહ્યું કે "દેશ માંગ કરી રહ્યો છે કે 'ઇન્ડિયા' શબ્દને બદલે 'ભારત' શબ્દનો ઉપયોગ થવો જોઈએ. 'ઇન્ડિયા' શબ્દ અંગ્રેજોએ આપેલો અપશબ્દ છે જ્યારે 'ભારત' શબ્દ... આપણી સંસ્કૃતિનું પ્રતીક છે... હું ઈચ્છું છું કે બંધારણમાં ફેરફાર કરવામાં આવે અને તેમાં 'ભારત' શબ્દ ઉમેરવામાં આવે. થોડા દિવસો પહેલા ભાજપના રાજ્યસભાના સભ્ય નરેશ બંસલે પણ બંધારણમાંથી ભારત શબ્દને હટાવવાની માંગ કરી છે. તેમણે કહ્યું છે કે ઇન્ડિયા શબ્દ સંસ્થાનવાદી ગુલામીનું પ્રતીક છે અને તેને હટાવવો જોઈએ. જ્યારે આ પહેલા વડાપ્રધાન મોદીએ 25 જુલાઈએ ભાજપ સંસદીય દળની બેઠકમાં વિપક્ષી ગઠબંધન ઇન્ડિયા પર પણ નિશાન સાધ્યું હતું. ઈન્ડિયા શબ્દ પર કટાક્ષ કરતા PMએ કહ્યું હતું કે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની અને ઈન્ડિયન નેશનલ કોંગ્રેસની રચના અંગ્રેજોએ કરી હતી. ખાસ વાત એ છે કે તાજેતરમાં ભારત સરકાર દ્વારા G20 બેઠક માટે મોકલવામાં આવેલા આમંત્રણમાં પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઇન્ડિયાના બદલે પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ભારત લખવામાં આવ્યું છે.

આપણા દેશને ભારત નામ આપવાનો ઈતિહાસ પ્રાચીન કાળ અને પૌરાણિક કથાઓ સાથે જોડાયેલો છે. ભારતવર્ષ નામની વાર્તા ઋષભદેવના પુત્ર ભરત સાથે સીધી રીતે જોડાયેલી છે. હિંદુ ગ્રંથ, સ્કંદ પુરાણ (અધ્યાય 37 મુજબ) “ઋષભદેવ નાભિરાજના પુત્ર હતા, ઋષભનો પુત્ર ભરત હતો. અન્ય ઘણા પુરાણો પણ કહે છે કે નાભિરાજનો પુત્ર ભગવાન ઋષભદેવ હતો અને તેનો પુત્ર ભરત હતો, તે ચક્રવર્તી હતો અને તેનું સામ્રાજ્ય ચારે દિશામાં ફેલાયેલું હતું અને તેમના નામ પરથી આપણા દેશનું નામ ભારતવર્ષ પડ્યું હતું. આ તે સમયગાળો હતો જ્યારે ભારતને ભારતવર્ષ, જંબુદ્વીપ, ભરતખંડ, આર્યાવર્ત, હિન્દુસ્તાન, હિંદ, અલ-હિંદ, ગ્યાગર, ફાગ્યુલ, તિયાનઝુ, હોડુ જેવા અન્ય ઘણા નામોથી પણ બોલાવવામાં આવતું હતું.

અહીં, ઈતિહાસકારોના મતે, મધ્યકાલીન કાળમાં જ્યારે તુર્ક અને ઈરાનીઓ ભારતમાં આવ્યા ત્યારે તેઓ સિંધુ ખીણમાં પ્રવેશ્યા હતા. તેઓ “S” નો ઉચ્ચાર “H” કરતા હતા અને આમ તેઓ સિંધુને હિંદુ કહેતા હતા અને આગળ આ રાષ્ટ્રનું નામ હિન્દુસ્તાન પડ્યું હતું. અહીં તર્ક એ હતો કે તેઓ ભારતમાં રહેતા લોકોને હિંદુ કહે છે અને આ જગ્યાને હિન્દુસ્તાન કહે છે. જમણેરી રાજનીતિના આધારસ્તંભ એવા વીર સાવરકરે તેમના પુસ્તક “હિન્દુત્વ”માં પણ આનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, જેનો ઉલ્લેખ વરિષ્ઠ પત્રકાર પ્રભાષ જોશીએ તેમના પુસ્તક હિંદુ હોને કો ધર્મમાં પણ કર્યો છે. જ્યાં તેઓ સાવરકરના હિન્દુત્વની વ્યાખ્યા કરે છે.

જો કે, તે સમયગાળા દરમિયાન, એક તરફ, "સા" ને "હા" તરીકે ઉચ્ચારવાની અને આપણા દેશનું નામ હિન્દુસ્તાન રાખવાની વિભાવના કાર્યરત હતી, તો બીજી તરફ, ભારત નામકરણની પ્રક્રિયામાં, આ રાષ્ટ્ર સિંધુ સાથે સંબંધિત હતું. ખીણની સંસ્કૃતિ પણ કાર્યરત હતી.

વાસ્તવમાં, ભારતને ઇન્ડિયા નામ આપવા પાછળ એક બીજી પણ કહાની  છે, જે ઇતિહાસના કાલખંડમાંથી મળી આવે છે. એક રીતે જોઈએ તો ભારતનું ઇન્ડિયા બનવાનું સમગ્ર ગણિત અહીંથી શરૂ થાય છે અને તેની પાછળ સિંધુ નદી પોતાનું કામ કરે છે. સિંધુ નદીનું બીજું નામ ઇંડસ હતું, જ્યારે સિંધુ સંસ્કૃતિને કારણે ભારતની સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિને બીજી પ્રાચીન સંસ્કૃતિ એટલે કે ગ્રીકો, આજના ગ્રીકો કહેવામાં આવે છે.તેઓ તેને ઈન્ડો અથવા સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિ કહેતા હતા, આ રીતે આ શબ્દ સિંધુ લેટિન ભાષા સુધી પહોંચ્યો .તેથી તે શબ્દ ઇન્ડિયા બની ગયો હતો. તમને જણાવી દઈએ કે લેટિન બહુ જૂની ભાષા હતી જે રોમન સામ્રાજ્યની સત્તાવાર ભાષા હતી.

વિશ્વના રાષ્ટ્રો ભારતને ભારત, ભારત અને હિન્દુસ્તાન તરીકે ઓળખે છે, પરંતુ આપણી સરહદ નજીકના દેશોએ તેમના રોજિંદા ઉપયોગમાં આપણું જૂનું નામ એટલે કે હિન્દુસ્તાન (હિંદુઓનું સ્થાન) ચાલુ રાખ્યું. પારસી, યહૂદી, ગ્રીક, આ રાષ્ટ્રો પણ હંમેશા આપણને સિંધુ એટલે કે હિંદુ તરીકે જ બોલાવતા હતા.

અહીં અંગ્રેજોના આગમન સાથે તે સમયે હિન્દુસ્તાન તરીકે ઓળખાતો આપણો દેશ પણ સિંધુ ખીણ એટલે કે સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિ તરીકે ઓળખાયો. આવી સ્થિતિમાં અંગ્રેજોએ ઇન્ડસ વેલી માટે લેટિન ભાષામાં પ્રયોગ થતો ઇન્ડિયા શબ્દને જ આપણા દેશનું નામ આપી દીધું.   આ રીતે ઇન્ડિયા નામ પડ્યું

હવે વાત કરીએ બંધારણના અવકાશ અને અરીસાની, જ્યારે બંધારણ બનાવવાની પ્રક્રિયા લાંબી હતી, તે અનેક પ્રકારના મતભેદો વચ્ચે ચાલતી રહી. સ્વાભાવિક છે કે જ્યારે રાષ્ટ્રના નામની વાત આવે છે, ત્યારે તે કોઈ સરળ કાર્ય નથી. ભારતના નામકરણને લઈને બંધારણ સભામાં લાંબી ચર્ચા થઈ હતી. કેટલાક સભ્યો ભારતનું નામ 'ભારત' રાખવાની દરખાસ્ત પર અડગ હતા જ્યારે કેટલાક સભ્યો તેને 'ભારતવર્ષ' નામ આપવાની દરખાસ્ત કરી રહ્યા હતા જ્યારે કેટલાક સભ્યો તેને 'હિંદુસ્તાન' નામ આપવા પર વિચાર કરી રહ્યા હતા. ચર્ચામાં એકથી ચડિયાતા ધૂરંધર હતા. શેઠ ગોવિંદ દાસ, કમલાપતિ ત્રિપાઠી, શ્રીરામ સહાય, હરગોવિંદ પંત અને હરિ વિષ્ણુ કામથ જેવા નેતાઓ ટકરાયા હતા. હરિ વિષ્ણુ કામથે સૂચવ્યું હતું કે ભારતને બદલીને ભારત અથવા ઇન્ડિયા કરવું જોઈએ.

પરંતુ આખરે આ દરખાસ્તની તરફેણમાં દલીલ કરતી વખતે ડૉ. ભીમરાવ આંબેડકરે કહ્યું હતું-'ઇન્ડિયા' નામ એક આંતરરાષ્ટ્રીય નામ છે, જે વિશ્વભરમાં જાણીતું છે અને તે ભારતની વિવિધ ભાષાઓ અને સંસ્કૃતિઓને પણ દર્શાવે છે. આથી ઇન્ડિયા ભારતનું એ નામ બન્યું જે વિશ્વમાં જાણીતું બની ગયું.

આ પણ વાંચો-----ISRO બનશે BSRO, ઈન્ડિયા ગેટ બનશે ભારત દ્વાર? જો દેશના નામમાંથી INDIA હટાવી દેવામાં આવે તો…