• ગાંધારીના શાપથી યદુવંશનો નાશ
• કૌરવોના અંત પછીની ઘટનાઓ: પાંડવોનો વિજય અને ધૃતરાષ્ટ્રનો વનવાસ
• મહાભારતના અંતિમ પ્રસંગો: ગાંધારીના શાપથી દ્વારકાનો નાશ
• ગાંધારીના શાપ પછી યદુવંશનો પતન અને વજ્રનાભનો ઉદય

મહાભારત (Mahabharata) ની કથા એક મહાકાવ્ય છે જેમાં યુદ્ધ, ન્યાય, ધર્મ અને કર્મની જટિલતાઓનું વર્ણન છે. કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધ (Kurukshetra War) ના અંતે કૌરવો (Kauravas) નો નાશ થયો, પરંતુ તેની સાથે યદુવંશના પતનનો પણ પાયો નંખાયો. આ લેખમાં આપણે ગાંધારી (Gandhari) ના શાપથી લઈને યદુવંશના નાશ અને વજ્રનાભ(Vajranabha) ના બચાવ સુધીની ઘટનાઓની વાત કરીશું, તેમજ કૌરવોના મૃત્યુ પછીના મુખ્ય પ્રસંગોને પણ સમજીશું.

કૌરવોનો અંત અને ગાંધારીનો શોક

મહાભારતના કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધમાં 18 દિવસની ભયંકર લડાઈ પછી, ગાંધારી અને ધૃતરાષ્ટ્રના 100 પુત્રો, જેમાં દુર્યોધન અને દુશ્શાસન જેવા પ્રમુખ કૌરવોનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ માર્યા ગયા હતા. આ યુદ્ધના અંતે પાંડવો વિજયી થયા, પરંતુ આ જીત દુઃખદાયક હતી. ગાંધારી, પોતાના પુત્રોના મૃત્યુથી શોકાકુળ થયા, યુદ્ધના મેદાનમાં પહોંચ્યા અને ત્યાં પડેલા મૃતદેહો જોઈને તેમનું હૃદય ભાંગી પડ્યું. તેમણે આ નરસંહાર માટે ભગવાન કૃષ્ણને જવાબદાર ગણ્યા, કારણ કે તે માનતા હતા કે કૃષ્ણ ઈચ્છતા હોત તો આ યુદ્ધને રોકી શક્યા હોત.

ગાંધારીનો શાપ અને કૃષ્ણની સ્વીકૃતિ

ગુસ્સે ભરાયેલી ગાંધારીએ કૃષ્ણને શાપ આપ્યો કે જેમ તેના કૌરવ પુત્રો એકબીજા સામે લડીને મૃત્યુ પામ્યા, તેમ 36 વર્ષ પછી કૃષ્ણનું યાદવ કુળ પણ આંતરિક ઝઘડામાં નાશ પામશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે, કૃષ્ણ પોતે એકલા અને દુઃખદ રીતે મૃત્યુ પામશે. આ શાપ સાંભળીને કૃષ્ણએ શાંતિથી તેને સ્વીકાર્યો, કારણ કે તે પહેલેથી જ જાણતા હતા કે આ દૈવી યોજનાનો એક ભાગ છે. કૃષ્ણ માનતા હતા કે યાદવોની વધતી જતી અહંકારી વૃત્તિને કારણે તેમનો નાશ આવશ્યક હતો.

યાદવોનો નાશ અને દ્વારકાનું પતન

ગાંધારીના શાપ મુજબ, 36 વર્ષ પછી દ્વારકામાં યાદવોનો વિનાશ શરૂ થયો. યાદવો એકબીજા સાથે ઝઘડવા લાગ્યા અને આંતરિક સંઘર્ષમાં મોટાભાગના યાદવો, જેમાં કૃષ્ણના પુત્રોનો પણ સમાવેશ થતો હતો, જેઓ મૃત્યુ પામ્યા. આ ઘટના મૌસલ પર્વમાં વર્ણવાયેલી છે, જ્યાં યાદવો નશામાં ધૂત થઈને એકબીજા પર હુમલો કરે છે. અંતે, કૃષ્ણ પોતે એક શિકારીના તીરથી ઘાયલ થયા અને તેમણે પોતાનો દેહ છોડ્યો. આ પછી દ્વારકા સમુદ્રમાં ડૂબી ગઈ, જે ગાંધારીના શાપની પરિપૂર્ણતા દર્શાવે છે.

વજ્રનાભ: યદુવંશનો એકમાત્ર બચેલો વારસ

યદુવંશના આ સંપૂર્ણ વિનાશ વચ્ચે એક યદુવંશી બચી ગયો, જે હતા શ્રી કૃષ્ણના પ્રપૌત્ર વજ્રનાભ. વજ્રનાભ શ્રી કૃષ્ણના પૌત્ર અનિરુદ્ધના પુત્ર હતા, અને અનિરુદ્ધ પ્રદ્યુમ્નના પુત્ર હતા. એવું માનવામાં આવે છે કે દ્વારકાના શાસક તરીકે વજ્રનાભ આ નરસંહારમાંથી બચી ગયા હતા. દ્વારકા સમુદ્રમાં ડૂબી ગયા પછી, વજ્રનાભ અર્જુનની મદદથી અન્ય કેટલાક લોકો સાથે હસ્તિનાપુર પહોંચ્યા. કૃષ્ણએ પોતે વજ્રનાભને મથુરાનો રાજા બનાવવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી, જેનો ઉલ્લેખ મહાભારતમાં મળે છે.

બ્રજ મંડળની પુનઃસ્થાપના

હસ્તિનાપુર પહોંચ્યા પછી, વજ્રનાભે બ્રજ મંડળની પુનઃસ્થાપનાનું કાર્ય હાથ ધર્યું. તેમણે મહારાજા પરીક્ષિત (અર્જુનના પૌત્ર) અને મહર્ષિ શાંડિલ્યની સહાયથી આ પ્રદેશમાં ઘણાં મંદિરોનું નિર્માણ કર્યું. આ રીતે, યદુવંશનો એક હિસ્સો વજ્રનાભના રૂપમાં જીવંત રહ્યો અને તેમણે કૃષ્ણની યાદોને ચિરસ્થાયી બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો.'

કૌરવોના મૃત્યુ પછીની મુખ્ય ઘટનાઓ

• પાંડવોનો વિજય અને રાજ્યાભિષેક: યુદ્ધ પછી પાંડવોએ હસ્તિનાપુર પર શાસન સ્થાપ્યું અને યુધિષ્ઠિરનો રાજા તરીકે રાજ્યાભિષેક થયો. ધૃતરાષ્ટ્રને સત્તા ગુમાવવી પડી, પરંતુ તેઓ ગાંધારી અને કુંતી સાથે હસ્તિનાપુરમાં રહ્યા.
• ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારીનું વનવાસ: લગભગ 15 વર્ષ સુધી હસ્તિનાપુરમાં રહ્યા બાદ, ધૃતરાષ્ટ્ર, ગાંધારી અને કુંતીએ વનવાસ લીધો. તેઓ જંગલમાં તપસ્યા કરવા ગયા, જ્યાં એક દિવસ જંગલમાં આગ લાગી અને ત્રણેય તેમાં ભસ્મ થઈ ગયાં.

ઉલ્લેખનીય છે કે, ગાંધારીના શાપથી યદુવંશનો નાશ થયો, પરંતુ વજ્રનાભના રૂપમાં એક આશાનું કિરણ બચ્યું. કૌરવોના અંત પછી પાંડવોનું શાસન સ્થપાયું, જ્યારે ગાંધારી અને ધૃતરાષ્ટ્રનું જીવન જંગલમાં સમાપ્ત થયું. આ ઘટનાઓ મહાભારતના કર્મ અને ન્યાયના સંદેશને ઉજાગર કરે છે, જે આજે પણ પ્રેરણાદાયી છે.

આ પણ વાંચો :   વિદુર નીતિ: 2025માં સફળતા મેળવવા માટે જલ્દી કરો આ 5 કામ!