અવકાશમાં 8,400 ટન કચરો, એક ટુકડો પણ ક્યાંય પડ્યો તો થશે વિનાશ

કચરાની સમસ્યા માત્ર પૃથ્વી પર જ નહીં પણ અંતરિક્ષમાં પણ વધી રહી છે. પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં માણસે બનાવેલી અનેક કૃત્રિમ વસ્તુઓ હવે સમય અને ઉદ્દેશ્ય પૂર્ણ થયા બાદ અવકાશમાં વિહાર કરી રહી છે. નાસાના જણાવ્યા અનુસાર, અવકાશમાં લગભગ 8,400 ટન કચરો છે, જેમાંથી મોટાભાગનો કચરો 18,000 થી 28,000 માઈલ પ્રતિ કલાકની ઝડપે પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં આગળ વધી રહ્યો છે. જો એક પણ વસ્તુ ક્યાંક પડી જાય તો તે ત્યાં ભારે વિનાશ સર્જી શકે છે.

વૈજ્ઞાનિકોએ જણાવ્યું કે સેટેલાઇટ લોન્ચ કર્યા બાદ જે રોકેટ સ્ટેજ સ્પેસમાં પહોંચ્યું હતું તે ત્યાં જ રહી ગયું હતું. રોકેટનો ફોરવર્ડ કોન, પેલોડ કવર, બોલ્ટ અને મોટા પ્રમાણમાં ભરેલી ઇંધણની ટાંકીઓ, બેટરી અને અન્ય લોન્ચિંગ હાર્ડવેર અવકાશમાં કાટમાળ તરીકે રહે છે. નાસાના જણાવ્યા અનુસાર, હાલમાં 20,000 થી વધુ નાના-મોટા ઉપકરણો અવકાશમાં કચરો બની ગયા છે અને પૃથ્વીની નીચેની ભ્રમણકક્ષામાં ફરી રહ્યા છે. નાસાના જણાવ્યા અનુસાર અવકાશના કાટમાળને ટ્રેક કરવાની ક્ષમતામાં સુધારો કરવાથી ઓપરેશનલ ઉપગ્રહો અને માનવ અવકાશ મિશન માટેના જોખમોને ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે.

રશિયાના રોકેટ સૌથી વધુ
હાલ અવકાશમાં રશિયાના 7032, અમેરિકાના 5216, ચીનના 3854, ફ્રાન્સના 520, જાપાનના 117 અને ભારતના 114 ઉપગ્રહો અને રોકેટ છે. આ એક થી 10 સેમી જેટલી 5 લાખથી વધુ જગ્યા જંક છે. આ કાટમાળ સતત વધતો જશે કારણ કે અવકાશ ઉદ્યોગ ઝડપથી આગળ વધતો જશે.

ચીનનો કાટમાળ ભારત કરતા લગભગ 20 ગણો વધારે
નાસા અનુસાર ભારતના 206 ટુકડા છે. તેમાંથી 89 પીસ પેલોડના છે અને 117 પીસ રોકેટના છે. જ્યારે ચીન પાસે ભારત કરતાં લગભગ 20 ગણો વધુ કાટમાળ છે, તેના લગભગ 3,987 ટુકડાઓ અવકાશમાં ફરે છે. આ પદાર્થો 0.11 સેમી થી ઘણા મીટર જેટલા મોટા હોઈ શકે છે. જો એક પણ વસ્તુ ક્યાંક પડી જાય તો તે ત્યાં ભારે વિનાશ સર્જી શકે છે.

આ રીતે તમે મદદ મેળવી શકો છો
સિંગલ-યુઝ રોકેટને બદલે ફરીથી વાપરી શકાય તેવા પ્રક્ષેપણ વાહનોનો ઉપયોગ કરવાથી પેદા થતા નવા ભંગારનું પ્રમાણ ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે. આ માટે સામગ્રી અને ડિઝાઇનમાં સુધારાની જરૂર પડશે. વધુ ટકાઉ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવાથી કચરાનું પ્રમાણ ઘટાડી શકાય છે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) અવકાશ પર્યાવરણ પર અવકાશના કાટમાળની વધતી જતી અસર અંગે પણ અનેક અભ્યાસ કરી રહ્યું છે.