આજની તા.19 ડિસેમ્બરનો જ્ઞાન પરબ અને ઈતિહાસ, જાણો આજના દિવસનો શું છે ઈતિહાસ

આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલાક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલો છે.

૧૯૨૭ – ત્રણ ભારતીય ક્રાંતિકારીઓ રામ પ્રસાદ બિસ્મિલ, રોશન સિંહ અને અશફાક ઊલ્લા ખાનને બ્રિટિશ રાજ દ્વારા કાકોરી ષડ્‌યંત્રમાં ભાગ લેવા બદલ ફાંસીની સજા આપવામાં આવી.

ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના ક્રાંતિકારીઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહેલા આઝાદીના આંદોલનને ગતિમાન કરવાને માટે ધનની તત્કાલ વ્યવસ્થાની જરુરિયાતને ધ્યાનમાં રાખી શાહજહાંપુરમાં મળેલી બેઠકમાં રાજેન્દ્રનાથજીએ અંગ્રેજ સરકારનો ખજાનો લૂંટવા માટેની યોજના બનાવી. આ યોજનાને અંજામ આપવા માટે રાજેન્દ્રનાથજીએ ૯મી ઓગસ્ટ, ૧૯૨૫ના દિવસે લખનૌ વિસ્તારમાં કાકોરીથી ઉપડેલી આઠ ડાઉન ટ્રેન પર ક્રાંતિકારી રામપ્રસાદ બિસ્મિલ, અશફાક ઊલ્લા ખાન અને ઠાકુર રોશન સિંહે તેમના ૧૯ અન્ય સહયોગીઓની મદદ વડે હુમલો કર્યો હતો. ત્યાર બાદ અંગ્રેજી હુકૂમત દ્વારા બધા ૨૩ ક્રાંતિકારીઓ પર કાકોરી કાંડ નામથી સશસ્ત્ર યુદ્ધ છેડવાનો તથા ખજાનો લૂંટવા માટેનો મુકદમો ચલાવવામાં આવ્યો હતો. આ મુકદમામાં રાજેન્દ્રનાથ, રામપ્રસાદ બિસ્મિલ, અશફાક ઉલ્લા ખાન તથા રોશન સિંહ એમ ચાર જણને ફાંસીની સજા સંભળાવવામાં આવી હતી.

સમગ્ર દેશમાં કોર્ટના નિર્ણયનો વ્યાપક વિરોધ થયો હતો. કેન્દ્રીય વિધાનમંડળના સભ્યોએ ભારતના વાઇસરોયને ચારેય પુરુષોને અપાયેલી મૃત્યુદંડની સજાને આજીવન કેદમાં બદલવા માટે અરજી પણ કરી હતી. પ્રિવી કાઉન્સિલને પણ અપીલ મોકલવામાં આવી હતી. જો કે, આ વિનંતીઓ ઠુકરાવી દેવામાં આવી હતી અને આખરે પુરુષોને ફાંસી આપવામાં આવી હતી. કારોબારી સત્તાનો અભાવ હોવા છતાં મહાત્મા ગાંધી દ્વારા પણ અપીલ કરવામાં આવી હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો.

દયાની અપીલ:-

૧૧ ઓગસ્ટ ૧૯૨૭ ના રોજ, મુખ્ય અદાલતે ૬ એપ્રિલના ચુકાદામાંથી એક (7 વર્ષ) સજાના અપવાદ સાથે મૂળ ચુકાદાને સમર્થન આપ્યું હતું. યુપીના પ્રાંતીય ગવર્નર સમક્ષ યોગ્ય સમયે દયાની અપીલ દાખલ કરવામાં આવી હતી. વિધાન પરિષદના સભ્યો દ્વારા જે બરતરફ કરવામાં આવી હતી. રામ પ્રસાદ બિસ્મિલે ૯ સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૭ના રોજ ગોરખપુર જેલમાંથી મદન મોહન માલવીયને પત્ર લખ્યો હતો. માલવિયાએ તત્કાલિન વાઈસરોય અને ભારતના ગવર્નર-જનરલ લોર્ડ ઈરવિનને કેન્દ્રીય વિધાનમંડળના 78 સભ્યોની સહીઓ સાથેનું મેમોરેન્ડમ મોકલ્યું હતું, જે પણ નકારી કાઢવામાં આવ્યું હતું.

૧૫સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૭ ના રોજ, અંતિમ દયાની અપીલ લંડન ખાતે પ્રિવી કાઉન્સિલ અને ઈંગ્લેન્ડના પ્રખ્યાત વકીલ હેનરી એસએલ પોલાક દ્વારા રાજા-સમ્રાટને મોકલવામાં આવી હતી, પરંતુ બ્રિટિશ સરકારે, જેમણે તેમને ફાંસી આપવાનો નિર્ણય લીધો હતો, તેમનો અંતિમ નિર્ણય મોકલી દીધો હતો. વાઈસરોયની ઈન્ડિયા ઑફિસને જણાવ્યું હતું કે તમામ ચાર દોષિત કેદીઓને ૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૨૭ સુધીમાં મૃત્યુ સુધી ફાંસી આપવામાં આવશે

અશફાક ઊલ્લાખાનને ૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૨૭ના રોજ ફૈઝાબાદ જેલમાં મૃત્યુદંડની સજા આપવામાં આવી હતી.

રોશનસીઘને ૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૨૭ 

ફૈઝાબાદ, સંયુક્ત પ્રાંત, બ્રિટિશ ભારત

ફાંસી દ્વારા મોતની સજા કરવામાં આવી હતી.

૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૨૭ના રોજ,રામપ્રસાદ બિસ્મિલે તેમની આત્મકથાનો છેલ્લો પ્રકરણ (છેલ્લી વખતની વાતચીત) પૂર્ણ કર્યો અને તેમને જેલમાંથી બહાર મોકલી દીધા. ૧૮ ડિસેમ્બર,૧૯૨૭ના રોજ તેઓ તેમના માતા-પિતાને છેલ્લી વાર મળ્યા હતા અને સોમવારે, ૧૯ ડિસેમ્બર, ૧૯૨૭ (પૌષ કૃષ્ણ એકાદશી વિક્રમી સંવત ૧૯૮૪)ના રોજ સવારે ૬.૩૦ વાગ્યે ગોરખપુર જિલ્લા જેલમાં તેમને ફાંસી આપવામાં આવી હતી.

૧૯૬૧ – ભારત સરકારે લશ્કરી કાર્યવાહી દ્વારા દીવ, દમણ અને ગોઆ પરના ૪૫૦ વર્ષ જૂના પોર્ટુગલ શાસનનો અંત આણ્યો.

ભારતનું રાજ્ય, જેને પોર્ટુગીઝ સ્ટેટ ઓફ ઈન્ડિયા અથવા ફક્ત પોર્ટુગીઝ ઈન્ડિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે પોર્ટુગીઝ સામ્રાજ્યનું એક રાજ્ય હતું જેની સ્થાપના વાસ્કો દ ગામા દ્વારા ભારતીય ઉપખંડમાં દરિયાઈ માર્ગની શોધ કર્યાના છ વર્ષ પછી કરવામાં આવી હતી. પોર્ટુગલ. પોર્ટુગીઝ ભારતની રાજધાની સમગ્ર હિંદ મહાસાગરમાં પથરાયેલા લશ્કરી કિલ્લાઓ અને વેપાર ચોકીઓના સંચાલન કેન્દ્ર તરીકે સેવા આપી હતી.

ગોવાનું જોડાણ એ પ્રક્રિયા હતી જેમાં ભારતીય પ્રજાસત્તાક એસ્ટાડો દા ઈન્ડિયા, ગોવા, દમણ અને દીવના તત્કાલીન પોર્ટુગીઝ ભારતીય પ્રદેશો સાથે જોડાણ કર્યું હતું, જેની શરૂઆત ડિસેમ્બર ૧૯૬૧ માં ભારતીય સશસ્ત્ર દળો દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી સશસ્ત્ર કાર્યવાહીથી થઈ હતી. ભારતમાં, આ ક્રિયાને "ગોવાની મુક્તિ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પોર્ટુગલમાં તેને "ગોવાના આક્રમણ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જવાહરલાલ નેહરુને આશા હતી કે ગોવામાં લોકપ્રિય ચળવળ અને વિશ્વ જનમતનું દબાણ પોર્ટુગીઝ ગોવાના સત્તાવાળાઓને તેને સ્વતંત્રતા આપવા દબાણ કરશે, પરંતુ તેની કોઈ અસર ન થઈ હોવાથી, તેમણે તેને બળ દ્વારા લેવાનું નક્કી કર્યું.

ભારતીય સશસ્ત્ર દળો દ્વારા "સશસ્ત્ર કાર્યવાહી" ને ઓપરેશન વિજય (જેનો અર્થ સંસ્કૃતમાં "વિજય" થાય છે) નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમાં ૩૬ કલાકથી વધુ સમય સુધી હવાઈ, દરિયાઈ અને જમીની હડતાલનો સમાવેશ થતો હતો અને તે ભારત માટે નિર્ણાયક વિજય હતો, જે ભારતમાં તેના બાકી રહેલા એક્સક્લવ્સ પર પોર્ટુગલના ૪૫૧ વર્ષના શાસનનો અંત આવ્યો હતો. લડાઈ બે દિવસ ચાલી હતી, અને લડાઈમાં બાવીસ ભારતીયો અને ત્રીસ પોર્ટુગીઝ માર્યા ગયા હતા. સંક્ષિપ્ત સંઘર્ષે વિશ્વવ્યાપી પ્રશંસા અને નિંદાનું મિશ્રણ કર્યું. ભારતમાં, આ કાર્યવાહીને ઐતિહાસિક રીતે ભારતીય ક્ષેત્રની મુક્તિ તરીકે જોવામાં આવી હતી, જ્યારે પોર્ટુગલે તેને તેની રાષ્ટ્રીય ધરતી અને નાગરિકો સામે આક્રમણ તરીકે જોયું હતું.

૧૯૬૧ માં પોર્ટુગીઝ શાસનના અંત પછી, ગોવાને લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર તરીકે કુન્હીરામન પલટ કેન્ડેથના નેતૃત્વ હેઠળ લશ્કરી વહીવટ હેઠળ મૂકવામાં આવ્યું હતું. ૮ જૂન ૧૯૬૨ના રોજ, જ્યારે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરે પ્રદેશના વહીવટમાં મદદ કરવા માટે ૨૯ નામાંકિત સભ્યોની અનૌપચારિક સલાહકાર પરિષદની નિમણૂક કરી ત્યારે સૈન્ય શાસનને નાગરિક સરકાર દ્વારા બદલવામાં આવ્યું.

૧૯૮૩ – મૂળ ફિફા વિશ્વ કપ ટ્રોફી (જુલ્સ રિમેટ ટ્રોફી) બ્રાઝિલના રિયો ડિ જેનેરોમાં બ્રાઝિલિયન ફૂટબોલ પરિસંઘના મુખ્યાલયમાંથી ચોરી થઈ.

વર્લ્ડ કપ એ એક નક્કર ગોલ્ડ ટ્રોફી છે જે ફિફા વર્લ્ડ કપ એસોસિએશન ફૂટબોલ ટુર્નામેન્ટના વિજેતાઓને આપવામાં આવે છે. ૧૯૩૦ માં વર્લ્ડ કપના આગમનથી, બે ટ્રોફીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે: જુલ્સ રિમેટ ટ્રોફી ૧૯૩૦ થી ૧૯૭૦ સુધી, ફિફા વર્લ્ડ કપ ટ્રોફી પહેલા ૧૯૭૪ થી આજ સુધી. તે રમતગમતના ઇતિહાસની સૌથી મોંઘી ટ્રોફી પૈકીની એક છે, જેની કિંમત $૨૦ મિલિયન છે.

૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૮૩ ના રોજ, કેબિનેટનો લાકડાનો પાછળનો ભાગ લાગ વડે બળપૂર્વક ખોલવામાં આવ્યો અને કપ ફરી ચોરાઈ ગયો. ચાર માણસો પર ગુના માટે ગેરહાજરીમાં કેસ કરવામાં આવ્યો હતો અને દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો હતો. આ ટ્રોફી ક્યારેય પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં આવી નથી, અને વ્યાપકપણે માનવામાં આવે છે કે તે ઓગળવામાં આવી હતી અને વેચવામાં આવી હતી. જુલ્સ રિમેટ ટ્રોફીનો માત્ર એક જ ટુકડો મળી આવ્યો છે, જે મૂળ આધાર FIFA એ ૨૦૧૫ પહેલા ફેડરેશનના ઝ્યુરિચ હેડક્વાર્ટરના ભોંયરામાં રાખ્યો હતો.

અવતરણ:-

૧૮૯૪ – કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ, ગુજરાતી ઉદ્યોગપતિ...

કસ્તુરભાઇ લાલભાઇ ગુજરાતી ઉદ્યોગપતિ હતા. તેઓ જી. ડી. બિરલાની જેમ રાષ્ટ્રીય દેશભક્ત ઉદ્યોગપતિ તરીકે જાણીતા છે. તેમણે તેમનાં ભાઇઓની સાથે અરવિંદ મિલ અને અન્ય ઉદ્યોગોની સ્થાપના કરી હતી.

કસ્તુરભાઇનો જન્મ મોહિની અને લાલભાઇ દલપતભાઇનાં ઘરે જૈન કુટુંબમાં ૧૮૯૪માં અમદાવાદનાં ઝવેરીવાડમાં થયો હતો.

તેમણે પાંચમાં ધોરણ સુધી ત્રણ દરવાજાની નજીક મ્યુનિસિપલ શાળા નંબર ૮ માં અભ્યાસ કર્યો. પછી તેમણે રણછોડલાલ છોટાલાલ સરકારી માધ્યમિક શાળામાં જોડાયા. તેમણે ૧૯૧૧માં મેટ્રિકની પરીક્ષા બીજા વર્ગમાં ઉત્તીર્ણ કરી. ૧૯૧૨માં જ્યારે તેઓ ગુજરાત કોલેજમાં અભ્યાસ કરતાં હતા ત્યારે તેમનાં પિતાનું મૃત્યુ થયું અને તેઓ કૌટુંબિક વ્યવસાયમાં જોડાયા. તેમનાં પિતા લાલભાઇને કૌટુંબિક વારસામાં નવી સ્થપાયેલ રાયપુર મિલ મળી હતી.

મે ૧૯૧૫માં તેમનાં લગ્ન શારદા ચિમનલાલ ઝવેરી સાથે થયાં અને તેમને બે સંતાનો, શ્રેણિક અને સિદ્ધાર્થ હતાં.

કસ્તુરભાઇના મિત્ર, આર. કે. સનમુખમ ચેટ્ટીએ, જેઓ નાણાં પ્રધાન હતાં, રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું. ત્યારબાદ આવકવેરા વિભાગ દ્રારા ૧૦ વર્ષો સુધી વિવિધ તપાસો થતી રહી હતી.

૧૯૫૨માં, તેમણે અતુલ લિમિટેડ ની સ્થાપના કરતી હતી, જે ભારતની પ્રથમ ડાઇ બનાવનાર કંપની હતી. તેમણે આ માટે અમેરિકન સાયનામાઇડ કંપની સાથે સહયોગ કર્યો હતો. અતુલનું ઉદ્ઘાટન ભારતનાં પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ દ્રારા કરવામાં આવ્યું હતું.

તેઓ ડિસેમ્બર ૧૯૨૩માં મધ્યસ્થ સભામાં ચૂંટાયા હતા. તેમની ત્રણ વર્ષની મુદ્દત દરમિયાન તેમણે કાપડ ઉદ્યોગમાં લાગુ પડતી એક્સાઇઝ જકાત ઓછી કરવા પર ધ્યાન આપ્યું હતું. ૧૯૩૦ના દાયકામાં તેઓ મહાત્મા ગાંધીના સંપર્કમાં આવ્યા અને સ્વદેશી ચળવળમાં ભાગ ભજવ્યો હતો.

ભારતની સ્વતંત્રતા પછી તેઓ વિવિધ સંસ્થાઓમાં મહત્વના પદો પર રહ્યા હતા. તેઓ મહાત્મા ગાંધી મેમોરિયલ ફંડના ટ્રસ્ટી અને ચેરમેન પણ રહ્યા હતાં. જૈન પ્રતિનિધિત્વ તરીકે તેઓ લઘુમતી સમિતિનાં સભ્ય રહ્યા હતા.

૧૯૩૬માં અમૃતલાલ હરગોવિનદાસ અને ગણેશ માવલંકરની સાથે તેમણે અમદાવાદ એજ્યુકેશન સોસાયટી (AES)ની સ્થાપના કરી હતી, જે ૨૦૦૯માં અમદાવાદ યુનિવર્સિટી તરીકે ફેરવવામાં આવી હતી.

આ સંસ્થા દ્વારા બાદમાં એમ. જી. સાયન્સ કોલેજ, એલ. એમ. ફાર્મસી કોલેજની શરુઆત કરવામાં આવી હતી. 

તેમની સંસ્થાએ ગુજરાત યુનિવર્સિટીની સ્થાપના સમયે ફાળો આપ્યો હતો અને અમદાવાદની ગુફાના નિર્માણમાં મદદ કરી હતી.

તેમણે અને વિક્રમ સારાભાઈએ અટીરા (અમદાવાદ ટેક્સટાઇ ઇન્ડસ્ટ્રિઝ રીસર્ચ એશોશિએશન)ની સ્થાપના કરી હતી.

૧૯૪૭માં તેમનાં દ્રારા લાલભાઇ દલપતભાઇ કોલેજ ઓફ એન્જિનિયરિંગ સ્થાપવામાં આવી હતી. 

૧૯૬૨માં તેમણે લાલભાઇ દલપતભાઇ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ઇન્ડોલોજી ની પણ સ્થાપના કરી હતી.

૧૯૪૯માં તેમણે ગુજરાત ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ અને ઇન્ડસ્ટ્રિઝ (GCCI)ની સ્થાપના કરી હતી.

૧૯૬૦ પછી, કસ્તુરભાઇએ તેમનો કૌટુંબિક વ્યવસાય સોંપવાની શરુઆત કરી દીધી. જાન્યુઆરી ૧૯૭૭માં તેઓ નિવૃત થયા અને ૨૦ જાન્યુઆરી ૧૯૮૦ ના રોજ અમદાવાદમાં તેમનું મૃત્યુ થયું.

પૂણ્યતિથી:-

૧૯૮૮ – ઉમાશંકર જોષી, ગુજરાતી સાહિત્યકાર અને લેખક (જ. ૧૯૧૧)

ઉમાશંકર જોશી ગુજરાતી સાહિત્યના જાણીતા કવિ અને લેખક હતા. તેઓને ૧૯૬૭માં ભારતીય અને ખાસ કરીને ગુજરાતી સાહિત્યમાં તેમના ઉમદા પ્રદાન માટે જ્ઞાનપીઠ પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના જીવન ઉપર રવિન્દ્રનાથ ટાગોર અને મહાત્મા ગાંધીની ભારે અસર હતી. તેઓ ગાંધી યુગના પ્રધાન સાહિત્યકાર હતા. તેઓએ સાહિત્યનાં અનેક ક્ષેત્રોમાં ખેડાણ કર્યું છે.

તેઓ ગુજરાતના બામણા ગામે ૨૧ જુલાઈ ૧૯૧૧ (અષાઢ વદ ૧૦ વિ.સં. ૧૯૬૭) ના દિવસે જન્મ્યા હતા. તેમના માતાનું નામ નવલબેન અને પિતાનું નામ જેઠાલાલ કમળજી જોશી હતું. તેમના માતા - પિતાને કુલ નવ સંતાન હતા જેમાં ઉમાશંકર ત્રીજા ક્રમાંકે હતા. વયાનુક્રમે તેમના સંતાનોના નામ: રામશંકર, છગનલાલ, ઉમાશંકર, ચૂનીલાલ, પ્રાણજીવન, કાન્તિલાલ, જશોદાબેન, કેસરબેન, દેવેન્દ્ર. ૧૯૩૭માં તેઓનું લગ્ન જ્યોત્સનાબેન સાથે થયું. નંદિની અને સ્વાતિ તેમની પુત્રીઓ છે.

તેઓનું પ્રાથમિક શિક્ષણ બામણામાં અને માધ્યમિક શિક્ષણ ઇડરમાં થયું હતું. ૧૯૨૮માં અમદાવાદમાં ગુજરાત કોલેજથી મેટ્રિક કર્યું. તેઓ ૧૯૩૬માં અમદાવાદમાં ઇતિહાસ અને અર્થશાસ્ત્રના વિષય સાથે બી.એ. થયા અને ૧૯૩૮માં સંસ્કૃત અને ગુજરાતી વિષયો સાથે મુંબઈની એલ્ફિસ્ટન કોલેજમાંથી એમ.એ. ઉત્તીર્ણ કર્યું. એમ.એ.માં તેઓ પ્રથમ વર્ગમાં ઉત્તીર્ણ થયા.

તેમનું નિધન ૧૯ ડિસેમ્બર ૧૯૮૮ના રોજ ૭૭ વરસની ઉંમરે મુંબઈ ખાતે 

થયું હતું.