Maha Kumbh Mela 2025:દેશનો સૌથી ધનિક નિરંજની અખાડો
Maha Kumbh Mela 2025 : અહીં કુલ 13 અખાડા છે જે સામાન્ય રીતે દરેક કુંભ મેળાના મહાપર્વની મહત્વપૂર્ણ ઉજવણીમાં જાય છે. 2019 માં પ્રયાગરાજ કુંભ મેળામાં, એક મહિલા અખાડાએ સમારોહના ધોરણોને તોડ્યા જ્યારે તેઓએ શિબિર ગોઠવી અને તેમના પોતાના ધ્વજ હેઠળ સમારંભો કર્યા જે પુરૂષ અખાડાઓની સમાન હતી... અને કિન્નર અખાડાને માન્યતા મળી. કુલ 14 અખાડા થયા.
Indian Premier League, 2025
Mar 24, 07:30 pm
T20 | Dr. Y.S.Rajashekar Reddy Cricket Stadium, Visakhapatnam
Mar 25, 07:30 pm
T20 | Narendra Modi Stadium, Ahmedabad
Mar 26, 07:30 pm
T20 | Barsapara Cricket Stadium, Guwahati
Mar 27, 07:30 pm
T20 | Rajiv Gandhi International Cricket Stadium, Hyderabad
Chennai Super Kings beat Mumbai Indians by 4 wickets | Mar 23, 07:30 pm
T20 | MI: 155/9(20.0), CSK: 158/6(19.1)
Sunrisers Hyderabad won by 44 runs | Mar 23, 03:30 pm
T20 | SRH: 286/6(20.0), RR: 242/6(20.0)
નિરંજની અખાડો દેશનો સૌથી ધનિક અખાડો છે. નોંધપાત્ર વાત તો એ છે કે આ ખાંડની સ્થાપના ગુજરાતમાં થયેલી. જેની 2 હજાર કરોડની સંપત્તિ, છે. કુંભમાં 1 કરોડનો પંડાલ, સ્ટીવ જોબ્સની પત્ની અહીં જ આવી
નિરંજની અખાડામાં આઈટી એક્સપર્ટ અને ડોક્ટર નાગા સાધુઃ રાત્રે મહિલાઓના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ, 1 કરોડ રૂપિયામાં બનાવવામાં આવ્યો મહામંડલેશ્વર પંડાલ
મહાકુંભમાં સૌથી વધુ ચર્ચા નિરંજની અખાડાની
આ વખતે Maha Kumbh Mela મહાકુંભમાં સૌથી વધુ ચર્ચા નિરંજની અખાડાની છે. એક કારણ એ છે કે, કુંભની શરૂઆત પહેલાં જ એપલના કો-ફાઉન્ડર સ્ટીવ જોબ્સની પત્ની લોરેન પોવેલ પોતાના 40 લોકોના સ્ટાફ સાથે અહીં આવી હતી. આ અખાડામાં દરરોજ સેલિબ્રિટીઓ, મંત્રીઓ, નેતાઓથી માંડીને અધિકારીઓ સુધીના કેટલા લોકો આવ્યા છે તેની કોઈ ગણતરી જ નથી.
Maha Kumbh Mela કુંભ ક્ષેત્રમાં અખાડાના મહામંડલેશ્વર કૈલાસાનંદ ગિરિના પંડાલની ઘણી ચર્ચા છે. કેમ ન હોય, આ પંડાલ 1 કરોડ રૂપિયામાં બનાવવામાં આવ્યો છે! હું પણ આ અખાડાની ભવ્યતા જોવા ત્યાં પહોંચી ગઇ.
કુંભ ક્ષેત્રનું સેક્ટર-20, કાલી માર્ગ. અહીં 1121 વર્ષ જૂના અખાડાની શિબિર બનાવવામાં આવી છે. આ અખાડાની સ્થાપના ઇ.સ. 904માં થઈ હતી. અહીંના સંતો કોઈ દાન લેતા નથી, પરંતુ આપવા માટે જાણીતા છે. આ અખાડા પાસે દેશભરમાં 2 હજાર કરોડ રૂપિયાની સંપત્તિ છે.
શૈવ પરંપરાના આ અખાડામાં 10 હજારથી વધુ નાગા સાધુઓ છે. આ અખાડાની શિબિરમાં જતા પહેલાં, ચાલો અખાડાના મહામંડલેશ્વરના પંડાલમાં જઇએ.
નિરંજની અખાડાના મહામંડલેશ્વર કૈલાસાનંદ ગિરિનો પંડાલ
અખાડાના સંચાલક અને મહામંડલેશ્વર કૈલાસાનંદ ગિરિના પંડાલને જોઈને આપણે કહી શકીએ કે અખાડામાં સંપત્તિની કોઈ કમી નથી. બદ્રીનાથની થીમ પર બનેલા આ પંડાલને જોઈને એવું લાગે છે કે જાણે આપણે બદ્રીનાથ ધામ જ પહોંચી ગયા હોઇએ.
અખાડાની ભવ્યતા પંડાલની બહારથી જ સ્પષ્ટ દેખાય છે. કૈલાસાનંદ ગિરિનું નામ મોટા અક્ષરોમાં લખાયેલું છે. તેના પર શિવ-પાર્વતી સહિત અનેક દેવતાઓનાં ચિત્રો કોતરેલાં છે. ગેટની ઉપર ધાર્મિક ધ્વજ લહેરાઇ રહ્યો છે. ગેટની અંદર પ્રવેશતાં જ નજર ચમકતા ઝુમ્મર પર પડે. . નિરંજની અખાડાના મહામંડલેશ્વરના પંડાલમાં લટકતું વૈભવી ઝુમ્મર જોવા જ લોકો ખાસ આવે છે. અહીંથી નીકળતાં જ એક મોટું મેદાન છે. મધ્યમાં ભગવાન શંકરની એક મોટી પ્રતિમા છે. સ્વચ્છતા એટલી છે કે જાણે કોઈ ફાઈવ સ્ટાર હોટેલ હોય. કરોડોની કિંમતની ગાડીઓ એક ખૂણામાં પાર્ક કરેલી છે.
ભાવિકો માટે કોર્પોરેટ જેવી વ્યવસ્થા
અહીંથી અંદર જવા માટે બીજો રંગબેરંગી દરવાજો છે. બંને બાજુ સિંહનું ચિત્ર કોતરેલું છે અને બંને બાજુ હાથીઓ પણ કોતરેલા છે. આ ગેટ સંપૂર્ણપણે હાઇટેક છે અને કોર્પોરેટ જેવી વ્યવસ્થા ધરાવે છે. જોકે આ પંડાલમાં અખાડાના સંતો ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. બધા સાધુઓ અખાડાની છાવણીમાં રહે છે અને જ્યારે કોઈ કામ હોય ત્યારે જ મહામંડલેશ્વરના પંડાલમાં આવે છે.
બદ્રીનાથની થીમ પર બનેલો પંડાલ અને તેમાં રહેલી શિવજીની મૂર્તિ
અખાડાની શિબિરમાં મોટા મરૂન અને યલો ગેટની અંદર એક અલગ જ દુનિયા છે. શ્રી પંચાયતી નિરંજની અખાડાના સાધુ-સંતો અને નાગા સાધુઓની આ એક અલગ દુનિયા કહી શકાય.
અખાડાની શિબિર પણ ગેટમાં પ્રવેશતાંની સાથે જ ચહેરા-મહોરા નામનું પ્રથમ સ્થાન આવે છે. આપણે તેને અખાડાનું કાર્યાલય પણ કહી શકીએ. સમગ્ર અખાડા ક્ષેત્રનું સંચાલન અહીંથી ચાલે છે. અહીં મહામંડલેશ્વર અને અન્ય સંતો સામાન્ય લોકો અને વીવીઆઈપીઓને મળે છે. આ સ્થળે હંમેશાં લોકોની ભીડ રહે છે.
અખાડાના ગુરુ ભગવાન કાર્તિકેય
અખાડાના ગુરુ ભગવાન કાર્તિકેય છે, જેને 'નિરંજન' નામથી બોલાવવામાં આવે છે. આ કારણે અખાડાનું નામ પણ નિરંજની પડ્યું. દરરોજ સવારે 4 કલાકે ભગવાન કાર્તિકેયની છ મુખવાળી મૂર્તિની પૂજા-આરતી થાય છે. જ્યારે હું અહીં પહોંચી ત્યારે અહીં મહાકાલની વિશેષ પૂજા થઈ રહી હતી. કિન્નર અખાડાનાં મહામંડલેશ્વર મા પવિત્રા પૂજા માટે આવ્યાં હતાં.
અખાડામાં વિવિધ સ્થળોએ તંબુ જેવી ઝૂંપડીઓ ખૂબ જ વ્યવસ્થિત રીતે બનાવવામાં આવી છે. દરેક ઝૂંપડીની સામે ભગવાન કાર્તિકની પ્રતિમા છે. કાર્તિક ભગવાન નિરંજની અખાડાના ઇષ્ટ દેવતા છે. તેમનું સૂત્ર છે, ‘શ્રી ગુરુ કાર્તિકેભ્યો: નમઃ.’ અખાડામાં ધર્મધ્વજા લહેરાઇ રહી છે.
અહીં 52 સીડીઓ છે જે 52 મઢીઓનું પ્રતીક છે. અખાડા સાધુઓને શાસ્ત્રો અને શસ્ત્રો બંને શીખવે છે. પરંપરાગત રીતે, સાધુઓ પ્રથમ ધર્મશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરે છે. પછી કઠોર તપસ્યા અને યોગની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે.
સ્ટીવ જોબ્સની પત્ની નિરંજની અખાડામાં સાત દિવસ રોકાઈ
14 જાન્યુઆરીએ એપલના કો-ફાઉન્ડર સ્ટીવ જોબ્સની પત્ની લોરેન પોવેલ આ અખાડાની છાવણીમાં પહોંચી હતી. લોરેન લગભગ એક અઠવાડિયા સુધી નિરંજની અખાડાની છાવણીમાં રહી. અહીં તેમણે આચાર્ય મહામંડલેશ્વર સ્વામી કૈલાસાનંદ ગિરિ પાસેથી દીક્ષા લીધી. સ્વામી કૈલાસાનંદ ગિરિએ પોવેલને કમલા નામ અને પોતાનું ગોત્ર આપ્યું હતું. લોરેન પોવેલ પતિ સ્ટીવ જોબ્સની 50 વર્ષ જૂની ઈચ્છા પૂરી કરવા આવી હતી.
સ્ટીવ જોબ્સે લખેલો લેટર, જે હરાજીમાં કરોડો રૂપિયામાં વેચાયો
19 ફેબ્રુઆરી, 1974 ના રોજ, એપલના સહ-સ્થાપક સ્ટીવ જોબ્સે તેમના બાળપણના મિત્ર ટિમ બ્રાઉનને પોતાના 19મા જન્મદિવસ પર એક પત્ર લખ્યો હતો. તે દરમિયાન કેલિફોર્નિયાથી લગભગ 12 હજાર કિલોમીટર દૂર અલ્લાહાબાદમાં કુંભ ચાલી રહ્યો હતો. પત્રમાં જોબ્સે કુંભ મેળામાં જવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. તેણે પત્રમાં લખ્યું હતું...
'હું હવે લોસ ગેટોસ અને સાંતાક્રુઝ વચ્ચેના પહાડોમાં એક ખેતરમાં રહું છું, હું એપ્રિલમાં શરૂ થતા કુંભ મેળામાં ભારત જવા માગું છું. હું માર્ચમાં જઇશ, જો કે હજી એ વિશે નિશ્ચિત નથી.’ કુંભ મેળામાં આવવાની ઇચ્છા ધરાવતા સ્ટીવ જોબ્સે લખેલો લેટર, જે હરાજીમાં કરોડો રૂપિયામાં વેચાયો હતો.
5 ઓક્ટોબર, 2011ના રોજ સ્ટીવ જોબ્સનું અવસાન થયું હતું. પત્ર લખ્યાનાં બરાબર 50 વર્ષ પછી, તેમની પત્ની લોરેન પોવેલ સ્ટીવ જોબ્સની અધૂરી ઇચ્છાને પૂર્ણ કરવા મહાકુંભમાં આવ્યાં હતાં.
Maha Kumbh Mela માં જોડાવાની ઈચ્છા સ્ટીવ જોબ્સે પોતાના હાથે પહેલી વાર પત્ર લખ્યો હતો એમાં લખી હતી . તાજેતરમાં બોનહેમ્સ દ્વારા 5 લાખ 312 યુએસ ડોલર એટલે કે અંદાજે રૂ. 4.32 કરોડમાં તેની હરાજી કરવામાં આવી હતી. બોનહેમ્સ એક આંતરરાષ્ટ્રીય હરાજી સંસ્થા છે. તે લલિત કલા અને પ્રાચીન વસ્તુઓની વિશ્વની સૌથી જૂની અને સૌથી મોટી હરાજી કરનારી સંસ્થા છે. તેનું મુખ્યાલય લંડનમાં છે.
પેશવાઈમાં નાગાઓ
4 જાન્યુઆરીએ નિરંજની અખાડાની પેશવાઈ નીકળી. નાગા સાધુઓની સાથે કલાકારોએ પણ બેન્ડ, સંગીત અને ડીજેના તાલે અદભુત પરાક્રમ બતાવ્યા હતા. હાથી, ઘોડા, ઊંટ અને રથ પર સવાર થઈને લગભગ એક હજાર જેટલા સંતો અને સાધુઓ સંપૂર્ણ શાહી વૈભવ સાથે નીકળ્યા. કોઈ તેના મોંમાંથી આગ કાઢી રહ્યું હતું, તો કોઈ ડીજેની ધૂન પર તાંડવ કરતા જોવા મળ્યા હતા.
પેશવાઈ સંત અલ્લાપુરના બાઘંબરી મઠથી લગભગ 10 કિલોમીટરનું અંતર કાપીને મેળા ક્ષેત્રમાં પહોંચ્યા. વિરોધ દરમિયાન ડ્રોન દ્વારા યાત્રા પર નજર રાખવામાં આવી રહી હતી. કલાકારોએ એવાં પરાક્રમો કરી બતાવ્યાં હતાં કે દર્શકોની ભીડ ઊમટી પડી હતી.
નિરંજની અખાડાના 70% સાધુઓ પાસે માસ્ટર ડિગ્રી
અખાડાના ઘણા સંતો પ્રોફેસર, ડોક્ટર, લૉ, પીએચડી, એમબીએ અને સંસ્કૃતના વિદ્વાનો છે. કેટલાક સંતોએ આઈઆઈટીમાંથી અભ્યાસ કર્યો છે. અખાડા અલ્લાહાબાદ અને હરિદ્વારમાં પાંચ શાળા-કોલેજો ચલાવે છે. હરિદ્વારમાં સંસ્કૃત કોલેજ પણ છે. તેમનું સંચાલન સંતો દ્વારા કરવામાં આવે છે.
અખાડાના સેક્રેટરી સરકારી નોકરીમાં હતા
અખાડાના સેક્રેટરી રામરત્નગિરિ છે. એમ.ટેક. કર્યા પછી દિલ્હીમાં સરકારી નોકરી કરી. તેઓ કહે છે કે અહીં જે સંતો અને નાગા સાધુઓ છે તેમાં 70 ટકાથી વધુ શિક્ષિત છે. આ કોઈ નવી વાત નથી. અમારે ત્યાં શરૂઆતથી જ આ પરંપરા છે. 1962માં ન્યાયાધીશ વિદ્યાનંદે VRS લીધું અને સાધુ બન્યા. તેઓ અખાડાના સચિવ પણ હતા.અખાડાના સચિવ રામરત્ન ગિરિ દિલ્હીમાં સરકારી નોકરી કરતા હતા. રામરત્નગિરિ કહે છે કે, અમારી પાસે હરિદ્વારમાં આચાર્ય સુધીની સંસ્કૃત કોલેજ છે. BA, MA, M.Com, MBA, B.Com માટે ત્રણ કોલેજો છે. બીબીએ, બીઇ, બીબીએસ, પોલિટેક્નિક, એમટેક, બીટેકની ત્રણ કોલેજો છે. સંત બન્યા પછી તેની ઈચ્છા મુજબ તેને તે કોલેજમાં અભ્યાસ માટે મોકલવામાં આવે છે.
દરરોજ 10 હજારથી વધુ લોકોનો ભંડારો
Maha Kumbh Mela દરમિયાન VVIPઓ દ્વારા નિરંજની અખાડાની સૌથી વધુ મુલાકાત લેવામાં આવે છે. અહીં દરરોજ 10 હજારથી વધુ લોકોનો મેળાવડો થાય છે. અહીંની સમગ્ર વ્યવસ્થા સંતો દ્વારા જ સંભાળવામાં આવે છે. દરેક વ્યક્તિ હંમેશાં સક્રિય રહે છે. મહંત રવિન્દ્ર પુરી તેનું કારણ જણાવે છે કે પહેલાં એવી પરંપરા હતી કે નિવૃત્તિ આયખાની ચોથી અવસ્થામાં એટલે કે વૃદ્ધાવસ્થામાં જ લેવામાં આવતી હતી. તે સમયે જગતગુરુ આદિ શંકરાચાર્યે જોયું કે તમામ સંન્યાસી વૃદ્ધ લોકો છે. તેઓ કોઈ કામ કરી શકતા નથી.
તપસ્વીઓની આવી હાલત જોઈને આદિ શંકરાચાર્યે કહ્યું હતું કે જ્યારે ઈન્દ્રિયો કોઈ કામની ન રહે ત્યારે ત્યાગનો કોઈ અર્થ નથી. સંન્યાસ માટે ઊર્જાવાન હોવું જરૂરી છે. અમે એ સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ કે બાળકો અમારા આશ્રમો અને શાળાઓમાં ભણવા આવે. બાળકોને શિક્ષણ અને દીક્ષા બંને એકસાથે આપવામાં આવે છે. તેમને અખાડા માટે તૈયાર કરાય છે. નાની ઉંમરે અખાડામાં જોડાવાનું કારણ એ છે કે તે હંમેશાં અખાડા પ્રત્યે વફાદાર સાબિત થાય છે.
અખાડાની પોતાની શાળા-કોલેજ
રવીન્દ્ર પુરી કહે છે કે અમારી પોતાની કોલેજો અને શાળાઓ છે. સનાતન વિદ્યાથી લઈને આધુનિક ઉચ્ચ શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. બાળક ઈચ્છે તો જ તેને સાધુ બનાવવામાં આવે છે. જો બાળક ભણીને ઘરે જવું હોય તો જઈ શકે છે. જે બાળક સાધુ બનવા ઈચ્છે છે તેની પણ એક અલગ કસોટી છે.
તેને બ્રહ્મચર્યનું સફેદ વસ્ત્ર અપાશે અને ભગવું વસ્ત્ર પણ આપશે,પણ દીક્ષા નહીં અપાય. જ્યાં સુધી ખાતરી ન થાય કે તે અમારો છે, સંસ્થાનો છે, તે આપણા અને ગુરુ મહારાજના વફાદાર શિષ્ય બનવાને લાયક છે કે નહીં.
અખાડામાં અસ્થાયી તેમજ કાયમી સંન્યાસની દીક્ષા
મહંત રવીન્દ્ર પુરીના જણાવ્યા અનુસાર અખાડામાં અસ્થાયી તેમજ કાયમી સંન્યાસની દીક્ષા આપવામાં આવે છે. અસ્થાયી સંન્યાસ દીક્ષા જેઓ ગૃહસ્થ છે તેમને આપવામાં આવે છે. આવા લોકોને દીક્ષા આપતા પહેલાં તેમની અડધી ચોટલી કાપી નાખવામાં આવે છે. કેટલાક મહિનાઓ સુધી તેમની પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખીને જોવામાં આવે છે કે તેનામાં સાધુની જેમ જીવવાના ગુણો કેળવાયા છે કે નહીં.
જો કોઈનું મન ન લાગે તો તેને સંપૂર્ણ સંન્યાસ દીક્ષા આપતાં પહેલાં જ તેને ઘરે પરત મોકલી દેવામાં આવે છે. જે લોકો સાધુ અને સંતની જેમ જીવન જીવવાનાં લક્ષણો વિકસાવે છે અને જ્યારે તેઓ અખાડામાં રહીને સંયમ સાથે અખાડાના તમામ નિયમો અને કાયદાઓનું પાલન કરવાનું શરૂ કરે છે, ત્યારે તેમને કુંભ મેળા દરમિયાન સંપૂર્ણ સંન્યાસ દીક્ષા આપવામાં આવે છે.
બધા સંતોના ગુરુ ભગવાન કાર્તિકેય
રવીન્દ્રપુરીના જણાવ્યા અનુસાર અખાડામાં હજારો સંતો, મહંતો, મહામંડલેશ્વરો અને મંડલેશ્વરો છે. દરેકના ગુરુ માત્ર ભગવાન કાર્તિકેય છે જેમને અમે નિરંજન કહીએ છીએ. ભગવાન કાર્તિકેય દેવતાઓની સેનાના સેનાપતિ પણ છે. આ જ કારણ છે કે આ અખાડાનું નામ પણ નિરંજની છે. દરેકને તેમના નામ પર જ દીક્ષા આપવામાં આવે છે.
અખાડાના દરેક સંતનાં નામ પાછળ ગુરુને બદલે નિરંજન દેવ લખવામાં આવે છે. સરકારી દસ્તાવેજોમાં પણ આ અખાડાના સંતોનાં નામની આગળ નિરંજન દેવ લખવામાં આવે છે. જેનું નામ ગુરુના નામની જગ્યાએ નિરંજન દેવ ન લખાયું હોય તે આ અખાડાનો સંત ન હોઈ શકે. અહીંના તમામ સાધુઓ અને અધિકારીઓનું અંગત કંઈ નથી. અખાડામાં જે પણ કામ થાય છે તે સમાજ અને જનહિત માટે કરવાનું હોય છે. ઘર સાથે સંબંધ રાખતા કોઈપણ અધિકારીને અખાડામાંથી હાંકી કાઢવામાં આવે છે.
પ્રયાગરાજ મહાકુંભમાં સૌથી આગળ પંચાયતી અખાડા
મહંત રવીન્દ્ર પુરીએ જણાવ્યું કે Maha Kumbh Mela પ્રયાગરાજ મહાકુંભમાં સૌથી આગળ પંચાયતી અખાડા શ્રી મહાનિર્વાણી, અટલ અખાડાની સાથે સૌથી આગળ શાહી સ્નાન કરવા જાય છે. તે પછી પંચાયતી અખાડા શ્રી નિરંજની આનંદ અખાડા સાથે શાહી સ્નાન કરવા જાય છે. આ ક્રમમાં, જુના અખાડા આવાહન અને અગ્નિ અખાડા સાથે શાહી સ્નાન કરવા જાય છે. જે પછી ઉદાસીન અને વૈષ્ણવ અખાડા સ્નાન કરવા જાય છે.
નિરંજની અખાડામાં ખૂબ જ શિક્ષિત સંતો અને નાગા સાધુઓ છે જેઓ કઠોર તપસ્યા કરે છે. ભૂપિન્દર ગિરિ મહારાજ તેમાંના એક છે. તેમણે યજ્ઞમાં પીએચડી કર્યું છે. અખાડાના ઋષિકેશ આશ્રમથી અહીં આવ્યા છે. તેઓ કહે છે કે તપસ્યાનો સમય મધ્યરાત્રિના 3 વાગ્યે શરૂ થાય છે. તેને અમૃતવેલા પણ કહેવાય છે. તપસ્વીઓ આ સમયથી મધ્યરાત્રિના 12 વાગ્યા સુધી તપસ્યા કરે છે.
તમામ અખાડાઓના નાગા સાધુઓના શૃંગાર પણ અલગ અલગ 
ભૂપિન્દર ગિરિ કહે છે કે દરેક અખાડાના નાગા સાધુઓ એકસરખા દેખાય છે પરંતુ તેમનામાં તફાવત હોય છે. સામાન્ય લોકો આ સમજી શકતા નથી. તમામ અખાડાઓના નાગા સાધુઓના શૃંગારમાં પણ ફરક હોય છે.
નિરંજની અખાડાના નાગા સાધુઓ પાછળના ભાગે વાળ બાંધે છે. આવાહન અખાડાના નાગા સાધુઓની જટા ડાબી બાજુ હોય છે અને જુના અખાડાના નાગા સાધુઓ તેમની જટા જમણી બાજુએ રાખે છે. એ જ રીતે દિગંબરનું કપડું બાંધવાની પણ અલગ-અલગ રીત છે.
ગુજરાતના માંડવીમાં થયેલી નિરંજની અખાડાની સ્થાપના
‘નિરંજની અખાડાની સ્થાપના વર્ષ 904માં માંડવી, ગુજરાતમાં કરવામાં આવી હતી. તેનો ઇતિહાસ ડુંગરપુર રજવાડાના રાજગુરુ મોહનાનંદના સમયનો છે. હરિદ્વાર, કાશી, ત્ર્યંબક, ઓમકારેશ્વર, ઉજ્જૈન, ઉદયપુર અને બગલામુખીમાં તેમનાં આશ્રમો છે.
મહંત અજિ ગિરિ, મૌની સર્જુનાથ ગિરિ, પુરુષોત્તમ ગિરિ, હરિશંકર ગિરિ, રણછોડ ભારતી, જગજીવન ભારતી, અર્જુન ભારતી, જગન્નાથ પુરી, સ્વભાવ પુરી, કૈલાસ પુરી, ખડગ નારાયણ પુરી અને સ્વભાવ પુરીએ નિરંજની અખાડાનો પાયો નાખ્યો હતો. વ્યવસ્થા ચલાવવા માટે દર નાના અખાડાને મોટા અખાડા સાથે જોડવામાં આવ્યા છે. નિરંજની અખાડાના ગુરુભાઈ આનંદ અખાડા છે.
આ પણ વાંચો-Mahakumbhમાં જતાં પહેલા ખાસ વાંચી લો, ગુજરાતીઓ માટે મૌની અમાવસ્યાનું સ્નાન કરવા કરાઈ છે ખાસ વ્યવસ્થા