લિવ-ઇન રિલેશનશિપથી જન્મેલા બાળકને પૈતૃક સંપત્તિનો અધિકાર છે, સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્ત્વનો નિર્ણય

સર્વોચ્ચ અદાલતે ચુકાદો આજે એક મહત્ત્વપૂર્ણ સુકાદો આપ્યો છે કે લિવ-ઇનમાં રહેતા દંપતીને જન્મેલા બાળકને મિલકતના અધિકારોથી વંચિત કરી શકાય નહીં. તેનો અર્થ અહીં છે કે લિવ ઇનમાં રહેતા કપલથી જન્મેલા પુત્રને પૈતૃક સંપત્તિમાં હિસ્સો નકારી શકાય નહીં. કેરળ હાઈકોર્ટના ચુકાદાની સામે આજે , સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે "કાયદો લગ્નની તરફેણમાં અને ઉપપત્નીની વિરુદ્ધમાં છે પણ તેનાથી અનઔરસ સંતાનોના અધિકારોને નકારી ન શકાય તેથી જો કોઈ પુરુષ અને સ્ત્રી લાંબા સમય સુધી સાથે રહે છે અને તેમને બાળક છે તો બાળકના પૈતૃક સંપત્તિમાં હિસ્સો નકારી શકાય નહીં.

આ ચુકાદો એર્નાકુલમ ખાતે કેરળની હાઈકોર્ટના 2009ના ચુકાદા સામેની અપીલ પર આવ્યો હતો જેણે સ્ત્રી અને પુરુષ વચ્ચેના લાંબા સંબંધોની લિવ ઇન સંબંધમાં જન્મેલા બાળકના વારસદારોને પૈતૃક મિલકતોમાં હિસ્સો ન આપવાના ટ્રાયલ કોર્ટના આદેશની સામે આ ચુકાદો આપ્યો હતો. સુપ્રિમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ એસ અબ્દુલ નઝીર અને વિક્રમ નાથની બેંચે કહ્યું, "તે સારુ  સમાધાન છે કે જો કોઈ પુરુષ અને સ્ત્રી લાંબા વર્ષો સુધી પતિ અને પત્ની તરીકે સાથે રહે છે, તો લગ્નની તરફેણમાં ધારણા હશે. આવી ધારણા પુરાવા અધિનિયમની કલમ 114 હેઠળ દોરવામાં આવી શકે છે. ચુકાદાનો ઉલ્લેખ કરતાં કોર્ટે કહ્યું, "કાયદો લગ્નની તરફેણમાં અને ઉપપત્નીની વિરુદ્ધ માને છે પણ જ્યારે કોઈ પુરુષ અને સ્ત્રી ઘણા વર્ષો સુધી સતત સાથે રહે છે, અને બાળક હોય તો બાળકના અધિકારોની રક્ષા થવી જોઇએ"

આ પહેલાં કેરલ હાઈકોર્ટે આ કેસમાં અભિપ્રાય આપ્યો હતો કે ગેરકાયદેસર બાળકને તેના વારસદારની પૈતૃક  મિલકતમાં હિસ્સો મળવાનો અધિકાર રહેશે નહીં. એર્નાકુલમ ખાતે કેરળની હાઈકોર્ટના 2009ના ચુકાદા સામેની અપીલ  વિરુદ્ધમાં આજે આ ચુકાદો આવ્યો છે, જેમાં સ્ત્રી અને પુરુષ વચ્ચેના લાંબા સંબંધમાં જન્મેલા બાળકના વારસદારોને પૈતૃક સંપત્તિમાં હિસ્સો ન આપવાના ટ્રાયલ કોર્ટના આદેશને રદ કરવામાં આવ્યો હતો. સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું, "જ્યાં પુરૂષ અને સ્ત્રી પુરૂષ અને પત્ની તરીકે સાથે રહેતા હોવાનું સાબિત થાય છે, ત્યાં સુધી કાયદો માની લેશે, જ્યાં સુધી તેનાથી વિરુદ્ધ સ્પષ્ટપણે સાબિત ન થાય, કે તેઓ માન્ય લગ્નના પરિણામે સાથે રહેતા હતા અને અહીં ઉપપત્નીની સ્થિતિ નથી."

સર્વોચ્ચ અદાલતે વિભાજનના મુકદ્દમાનો નિર્ણય લેવામાં સિવિલ પ્રોસિજર કોડની જોગવાઈઓ હેઠળ ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા અંતિમ હુકમની કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં વિલંબનો પણ સખત વિરોધ કર્યો હતો. સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે વિભાજનના દાવામાં, દેશભરની તમામ અદાલતોએ ન્યાયમાં વિલંબ ટાળવા માટે પ્રારંભિક હુકમ પછી જ અંતિમ હુકમ પસાર કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવી જોઈએ. એકવાર પ્રારંભિક હુકમનામામાં પક્ષકારોના શેરની જાહેરાત થઈ જાય, પછી તપાસ હાથ ધર્યા પછી વાસ્તવિક શેરો અને મિલકતોની વિગતો નક્કી કરવા માટે અંતિમ હુકમનામું આપવામાં આવે છે અને આમાં અસામાન્ય રીતે ખૂબ લાંબો સમય લાગે છે કારણ કે તે અરજદારોને છોડી દેવામાં આવે છે. ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ પ્રક્રિયા શરૂ કરો.

“અમારું માનવું છે કે એકવાર ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા પ્રારંભિક હુકમનામું પસાર કરવામાં આવે, તો અદાલતે અંતિમ હુકમનામું સુઓ મોટો દોરવા માટે કેસ સાથે આગળ વધવું જોઈએ. પ્રારંભિક હુકમનામું પસાર કર્યા પછી, ટ્રાયલ કોર્ટે સીપીસીના ઓર્ડર નિયમ 18 હેઠળ પગલાં લેવા માટેના મુદ્દાની સૂચિબદ્ધ કરવી પડશે. સર્વોચ્ચ અદાલતે તેની રજિસ્ટ્રીને તેના ચુકાદાની એક નકલ તમામ હાઈકોર્ટના રજિસ્ટ્રાર જનરલોને મોકલવા માટે પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો