શાહબાનો કેસ...અને UCCની ચર્ચા શરુ થઇ..વાંચો સમગ્ર કેસ....!

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ભોપાલમાં આપેલા નિવેદન બાદ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (યુસીસી)ની ચર્ચા તેજ થઈ ગઈ છે. આ મુદ્દા પર કોઈપણ પ્રકારની ચર્ચા શરૂ કરતા પહેલા તેના ઈતિહાસ પર એક નજર નાખવી જરૂરી છે. 1970ના દાયકામાં, વર્ષે 60,000 રૂપિયા કમાતા વકીલ મોહમ્મદ અહમદ ખાને 43 વર્ષ પછી તેની પત્ની શાહ બાનોને છૂટાછેડા આપી દીધા. તેના બદલામાં માત્ર રૂ.179નું માસિક ભરણપોષણ આપવાનું નક્કી કરાયું હતું. તેની સામે શાહબાનોએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી. સુનાવણી દરમિયાન બંધારણના અનુચ્છેદ 44 પર પણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી, જે દેશ માટે સમાન નાગરિક સંહિતાની પરિકલ્પના કરે છે.

તમને જણાવી દઈએ કે વકીલ મોહમ્મદ અહમદ ખાન અને શાહબાનોના લગ્ન 1932માં થયા હતા. 1975માં છૂટાછેડા બાદ શાહબાનોને ઘરમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવી હતી. આ પછી બાનોએ એપ્રિલ 1978માં ઈન્દોરની કોર્ટમાં માસિક ભરણપોષણ ભથ્થા તરીકે 500 રૂપિયાની માંગણી કરી. આ પછી અહેમદ ખાને તેને નવેમ્બર 1978માં છૂટાછેડા આપી દીધા. ઑગસ્ટ 1979માં, મેજિસ્ટ્રેટે તેમને દર મહિને 20 રૂપિયાની નજીવી રકમ આપી. શાહબાનોની અપીલ પર મધ્યપ્રદેશ હાઈકોર્ટે તેને વધારીને 179 રૂપિયા કરી દીધી. જે બાદ આ નિર્ણયને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો.

એપ્રિલ 1985માં આ મામલાની સુનાવણી કરતાં તત્કાલિન મુખ્ય ન્યાયાધીશ વાયવી ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બેંચે અહેમદ ખાનને શાહબાનોને 10,000 રૂપિયાની વધારાની રકમ ચૂકવવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. જોકે, માસિક ભથ્થા અંગે હાઈકોર્ટના નિર્ણયને યથાવત રાખવામાં આવ્યો હતો.

ચુકાદો આપતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, “આ પણ અફસોસની વાત છે કે આપણા બંધારણની કલમ 44 મૃત પત્ર બની ગઈ છે. દેશ માટે સમાન નાગરિક સંહિતા બનાવવા માટે કોઈ સત્તાવાર પ્રવૃત્તિના કોઈ પુરાવા નથી. એવુ લાગે છે કે એ ધારણા મજબૂત થઇ ગઇ છે કે મુસ્લિમ સમુદાયે પોતાના પર્સનલ લૉ માં સુધારા લાવવા માટે આગળ આવવું પડશે....ર

સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચે કહ્યું હતું કે, “દેશના નાગરિકો માટે સમાન નાગરિક સંહિતા સુનિશ્ચિત કરવાની સરકારની ફરજ છે. તે નિઃશંકપણે આમ કરવાની કાયદાકીય ક્ષમતા ધરાવે છે.” આ કિસ્સામાં એક વકીલે કહ્યું હતું કે કાયદાકીય ક્ષમતા એક વસ્તુ છે, તે ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરવાની રાજકીય હિંમત હોવી તે તદ્દન બીજી બાબત છે.

પતિનો પક્ષ લેવા બદલ બેન્ચે ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડની આકરી ટીકા કરી હતી. તેણે પાકિસ્તાનમાં લગ્ન અને પારિવારિક કાયદાઓ પરના કમિશનના અહેવાલને ટાંકીને 1950ના દાયકામાં મોટી સંખ્યામાં આધેડ વયની મહિલાઓના છૂટાછેડા અંગે પણ ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.

ભારતમાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ કરવાને બદલે, રાજીવ ગાંધીની સરકારે શાહબાનો ચુકાદાની અસરને રદ કરવા માટે 1986માં મુસ્લિમ મહિલા (છૂટાછેડા પરના અધિકારનું રક્ષણ) કાયદો ઘડ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ 1986ના કાયદાની માન્યતાને સમર્થન આપ્યું હતું. જો કે, ડેનિયલ લતીફી (2001), ઇકબાલ બાનો (2007) અને શબાના બાનો (2009) ના કેસોએ એવું માનવાનું ચાલુ રાખ્યું કે મુસ્લિમ મહિલાઓને કલમ 125ના લાભો નકારી શકાય નહીં. CrPCએ પતિઓને પત્નીઓને ભરણપોષણ ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે લગભગ એક દાયકા સુધી આ મુદ્દે મૌન સેવ્યું હતું. દરમિયાન, મહર્ષિ અવધેશ (1994) દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી રિટ પિટિશનને બરતરફ કરવામાં આવી હતી, જેમાં 1986ના કાયદાને પડકારવામાં આવ્યો હતો અને યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ અથવા મુસ્લિમ પર્સનલ લૉના કોડિફિકેશનની રજૂઆતની માંગ કરવામાં આવી હતી. કોર્ટે કહ્યું હતું કે આ તમામ વિધાનસભાની બાબતો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે આ વર્ષે 29 માર્ચે યુસીસીના અમલીકરણની માંગ કરતી પીઆઈએલને પણ ફગાવી દીધી હતી. 1994 માં જે કહેવામાં આવ્યું હતું તેનું પુનરાવર્તન કરાયુ હતું. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, “UCC અધિનિયમ માટે આ કોર્ટનો સંપર્ક કરવો એ ખોટા મંચની મુલાકાત લેવા સમાન છે. તે સંસદના વિશિષ્ટ અધિકારક્ષેત્ર હેઠળ આવે છે.

આ પણ વાંચો---યૂનિફોર્મ સિવિલ કોડ…! વાંચો,આ કાયદાની તરફેણ અને વિરોધની દલીલો..!