Sacrifice-યજ્ઞમાં બલિપ્રથાનો હિંદુધર્મમાં નિષેધ

Sacrifice એટલે કે બલિપ્રથા, માંસ ખાવાની પ્રથા વૈદિક કાળથી ચાલી આવે છે એવું કહેવાતા બુદ્ધધઈજીવીઓ ઓડિયો, વિડિયો દ્વારા લોકોના મનમાં ઠસાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. માહિતીના અભાવે આપણે કાં તો તેની ચર્ચા કરતા નથી અથવા તેની અવગણના કરવા માંડીએ છીએ. પરંતુ બ્રાહ્મણોનું કર્તવ્ય છે કે આપણે કેટલીક બાબતોને જાણીએ જે આધારભૂત છે અને નિશ્ચિતપણે તેનું નિરાકરણ પણ કરીએ.

વેદથી લઈને પુરાણ સુધી ક્યાંય પણ પશુબલિને સમર્થન નથી

વેદથી લઈને પુરાણ સુધી હિન્દુ ધર્મમાં દરેક જગ્યાએ નિર્દોષો પ્રત્યે અહિંસાની હિમાયત કરવામાં આવી છે અને દરેક જગ્યાએ હિંસા પર પ્રતિબંધ છે. ક્યાંય પણ પશુબલિને (Sacrifice) સમર્થન નથી. કેટલાક મહાન વિદ્વાનો વાચાળ બની દલીલોના પ્રભાવ હેઠળ, વૈદિક સાહિત્યનું એવી રીતે અર્થઘટન કરે છે કે વૈદિક સાહિત્યના જ્ઞાનના અભાવે, સામાન્ય લોકો તેમના શબ્દોને સત્ય તરીકે સ્વીકારે છે.

ભારતમાં પ્રચલિત બલિદાન પ્રણાલીને સમજીએ તે પહેલાં, ચાલો જોઈએ કે શું વાસ્તવમાં વૈદિક સાહિત્યમાં પ્રાણીઓની હિંસા, બલિ પ્રથા વગેરે વિશે વાત કરવામાં આવી છે.

જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ આંધળો હોય છે, ત્યારે તે વિચારે છે કે દરેક વ્યક્તિએ આંધળું થવું જોઈએ અને આ જ કારણ હતું કે જ્યારે પશ્ચિમી સંસ્કૃતિએ ભારતીય સંસ્કૃતિ પર અતિક્રમણ કરવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે સૌથી પહેલા તેણે આપણી સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાને દૂષિત કરવાનું શરૂ કર્યું. પશ્ચિમી સંસ્કૃતિમાં, બલિદાન અથવા બાલી પ્રથાનો અર્થ બલિદાન છે જ્યારે વૈદિક સાહિત્યમાં તમને બાલીનો અર્થ ભેટ અથવા કર આપવો જોવા મળશે.

સંસ્કૃતમાં બાલી શબ્દનો અર્થ સંપૂર્ણપણે મારવો એવો નથી. તેનો અર્થ દાન તરીકે પણ જણાવવામાં આવ્યો છે.

કાલિદાસે તેમના મહાકાવ્ય રઘુવંશમમાં બાલી શબ્દનો દાન તરીકે ઉપયોગ કર્યો છે.

प्रजानामेव भूत्यर्थं स ताभ्यो बलिम् अग्रहीत्।

सहस्रगुणमुत्स्रष्टुम् आदत्ते हि रसं रविः।।

જે રીતે સૂર્ય હજારો વખત વરસાદ કરવા માટે માત્ર પાણી લે છે તે રીતે તે રાજા દિલીપ લોકોના કલ્યાણ માટે તેમની પાસેથી કર લેતો હતો.

અર્થ સ્પષ્ટ છે કે ભેટ તરીકે બલિદાન આપવાનો અર્થ એ નથી કે લોકો કોઈ પશુને મારી નાખે.

વૈદિક સાહિત્ય અને વેદ મંત્રો અને અહિંસાને પ્રબળ શાસ્ત્રના શ્લોકોમાં પશુ બલિદાન અથવા હિંસા પર પ્રતિબંધનો ઉલ્લેખ ---

#ઋગ્વેદ

अग्ने यं यज्ञमध्वरं विश्वत: परि भूरसि स इद देवेषु गच्छति (ऋग्वेद- 1:1:4)

 - હે પ્રતાપી પ્રભુ! તમારા દ્વારા કરવામાં આવેલ ‘હિંસા-મુક્ત’ યજ્ઞમાં બધા માટે લાભદાયી દૈવી ગુણો છે અને વિદ્વાન લોકોએ સ્વીકાર્યું છે.

ઋગ્વેદ સંહિતાના પ્રથમ સૂક્તના ચોથા મંત્રમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે યજ્ઞ હિંસા(Sacrifice )વિનાનો હોવો જોઈએ. ઋગ્વેદમાં દરેક જગ્યાએ યજ્ઞને હિંસા વિનાનાનો જ હોય એ કહેવામાં આવ્યું છે, તેવી જ રીતે અન્ય ત્રણ વેદોમાં પણ અહિંસાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. તો પછી વેદોમાં હિંસા કે પશુવધની આજ્ઞા છે તે કેવી રીતે માની શકાય?

अघ्न्येयं सा वर्द्धतां महते सौभगाय (ऋग्वेद- 1:164:26)

અર્થ: અઘ્નેય(જેનો વધ નિષેધ છે) તે  ગાય- આપણા માટે આરોગ્ય અને સૌભાગ્ય લાવે છે.

सूयवसाद भगवती हि भूया अथो वयं भगवन्तः स्याम

अद्धि तर्णमघ्न्ये विश्वदानीं पिब शुद्धमुदकमाचरन्ती (ऋग्वेद 1:164:40)

અઘ્નેય(જેનો વધ નિષેધ છે) ગાય - જે કોઈ પણ સંજોગોમાં મારવા લાયક નથી, તે લીલા ઘાસ અને શુદ્ધ પાણીનું સેવન કરીને સ્વસ્થ રહેવું જોઈએ જેથી કરીને આપણે સારા ગુણો, જ્ઞાન અને ઐશ્વર્યથી ભરપૂર થઈએ.

એટલે કે હિંસાનો(Sacrifice )સંપૂર્ણ નિષેધ કરાયો છે. 

सुप्रपाणं भवत्वघ्न्याभ्य: (ऋग्वेद- 5:83:8)

અર્થ: અઘન્યા ગાય માટે શુદ્ધ પાણી ઉત્તમ સ્થિતિમાં ઉપલબ્ધ હોવું જોઈએ.

क्रव्यादमग्निं प्रहिणोमि दूरं यमराज्ञो गच्छतु रिप्रवाहः ।

एहैवायमितरो जातवेदा देवेभ्यो हव्यं वहतु प्रजानन ।। (ऋग्वेद- 7:6:21:9)

"હું માંસભક્ષક અથવા સળગતી અગ્નિને દૂર કરું છું, તે પાપનો ભાર વહન કરનાર છે; તેથી યમરાજના ઘરે જાઓ. આ સિવાય અન્ય પવિત્ર અને સર્વજ્ઞ અગ્નિ દેવતા, હું ફક્ત તમને અહીં સ્થાપિત કરું છું. લાવો. શક્તિશાળી હવિષ્ય દેવતાઓની નજીક છે, કારણ કે તે બધા દેવતાઓને જાણનાર છે."

आरे गोहा नृहा वधो वो अस्तु (ऋग्वेद 7:56:17)

એટલે કે: ઋગ્વેદ, ગૌહત્યાને Sacrificeને જઘન્ય અપરાધ જાહેર કરતી વખતે, તેને મનુષ્યની હત્યા સમાન ગણે છે અને આવા ઘોર પાપ કરનારાઓ માટે સજાનું સૂચન કરે છે.

અઘન્યા - જેને ક્યારેય મારવો જોઈએ નહીં.

વૈદિક શબ્દકોશ નિઘંટુમાં, ગાય અથવા ગાયના સમાનાર્થી શબ્દોમાં અઘન્યા, અહી- અને અદિતિનો પણ સમાવેશ થાય છે. નિઘન્ટુના ભાષ્યકાર યાસક તેના સમજૂતીમાં કહે છે - અઘન્યા - જેને ક્યારેય મારવો જોઈએ નહીં. અહી - જેને ક્યારેય મારવો ન જોઈએ. અદિતિ – જેને વિભાજિત ન કરવી જોઈએ. આ ત્રણેય શબ્દો પરથી જાણી શકાય છે કે ગાયને કોઈપણ રીતે દુખ ન થવી જોઈએ. વેદોમાં ગાયોને ઘણીવાર આ નામોથી બોલાવવામાં આવી છે.

घृतं वा यदि वा तैलं, विप्रोनाद्यान्नखस्थितम !

यमस्तदशुचि प्राह, तुल्यं गोमासभक्षण: !!

माता रूद्राणां दुहिता वसूनां स्वसादित्यानाममृतस्य नाभि!

प्र नु वोचं चिकितुपे जनाय मा गामनागामदितिं वधिष्ट !! (ऋग्वेद- 8:101:15)

અર્થ - રુદ્ર બ્રહ્મચારીઓની માતા, વસુ બ્રહ્મચારીઓને દૂધની દાસી જેવી પ્રિય, આદિત્ય બ્રહ્મચારીઓની બહેનની જેમ સ્નેહી, દૂધિયું અમૃતનું કેન્દ્ર, આ (અનાગમ) નિર્દોષ (ગામ) ગાય (મા વધિષ્ઠ)ને ક્યારેય મારશો નહીં. આ જ હું (ચિકિતેષુ જનયા) દરેક વિચારશીલ વ્યક્તિને (પ્રાનુવોચમ) ઉપદેશ આપું છું.

यः पौरुषेयेण क्रविषा समङ्क्ते यो अश्व्येन पशुना यातुधानः

यो अघ्न्याया भरति क्षीरमग्ने तेषां शीर्षाणि हरसापि वृश्च (ऋग्वेद-10:87:16)

- જે લોકો મનુષ્યો, ઘોડાઓ અથવા અન્ય પ્રાણીઓના માંસથી પોતાનું પેટ ભરે છે અને દૂધ આપતી ગાયોનો નાશ કરે છે તેમને સખત સજા થવી જોઈએ.

#અથર્વવેદ------------

वत्सं जातमिवाघ्न्या (अथर्ववेद- 3:30:1)

-અગ્ન્યાની જેમ એકબીજાને પ્રેમ કરો - એક ગાય કે જેને ક્યારેય મારવી ન જોઈએ - તેના વાછરડાને પ્રેમ કરે છે.

ब्रीहिमत्तं यवमत्तमथो माषमथो तिलम् एष वां भागो निहितो

रत्नधेयाय दान्तौ मा हिंसिष्टं पितरं मातरं च (अथर्ववेद- 6:140:2)

- ઓ દાંત! ચોખા, જવ, અડદ અને તલ ખાઓ. આ અનાજ ફક્ત તમારા માટે જ બનાવવામાં આવ્યું છે.