હોસ્ટેલમાં છૂટથી રહ્યા બાદ વિદ્યાર્થીઓને ઘેર રહેવામાં પડી રહી છે મુશ્કેલી..

સમાયોજનનો સામાન્ય અર્થ સુમેળ સાધવો એવો કરી શકાય. માણસ પોતાના જીવનમાં અનેક ઈચ્છાઓ અભિલાષાઓ ધરાવે છે. પણ ઘણી વાર સંજોગો એવા હોય છે જેમાં વ્યક્તિની જરૂરિયાતનો સંતોષ થઈ શકતો નથી. ત્યારે વ્યક્તિએના છૂટકે તે પરિસ્થિતિ સાથે સુમેળ સાધવો પડે છે. તેને સમાયોજન કહી શકાય. સમાયોજન એ આપણી અને આપણા વાતાવરણ વચ્ચેની ક્રિયા પ્રતિક્રિયા છે. આ પ્રક્રિયામાં ક્યારેક આપણે વાતાવરણ ને અનુકુલિત બનીએ છીએ અને ક્યારેક વાતાવરણ ને પ્રત્યક્ષ અથવા પરોક્ષ રીતે બદલીએ છીએ. ટુંકમાં વ્યક્તિ જ્યારે પોતાની જરૂરિયાત અને ઈચ્છાની પૂરતી હેતુ વાતાવરણ સાથે ક્રિયા પ્રતિક્રિયા કરે છે તેને સમાયોજન કહેવામાં આવે છે. સમાયોજન પર ઘણી બધી બાબતો અસર કરે છે. જેમ કે વ્યક્તિની ઉંમર , જાતિ, બુદ્ધી , શારીરિક બાંધો, સંસ્કૃતિ , સમુદાય, ઉછેર પદ્ધતિ વગેરે.  મનોવિજ્ઞાન ભવનની વિદ્યાર્થીની દેવધરીયા નિરાલી અને સવાડીયા માનસીએ અધ્યાપક ડૉ. ધારા આર. દોશીના માર્ગદર્શનમાં 1260 વિદ્યાર્થીઓ પર   સર્વે કર્યો જેમાં જોવા મળ્યું કે હોસ્ટેલ કે પી.જી.માં રહેતા વિદ્યાર્થીઓને ઘરે સમાયોજન કરવામાં તકલીફ વધુ પડે છે. ઘરથી દૂર રહીને મળતી છૂટછાટ ઘરે મળતી નથી. 

આધુનિક યુગમાં વિદ્યાર્થીઓમાં અનેક પરિવર્તનો આવ્યા છે. પહેલાંના સમયના વિદ્યાર્થીઓ અને અત્યારના સમયના વિદ્યાર્થીઓ બંનેમાં ખૂબ જ બદલાવ જોવા મળે છે. એમાં પણ મોબાઈલ અને ઇન્ટરનેટના લીધે અનેક પરિવર્તનો થવા પામ્યા છે. જે નીચે પ્રમાણે છે. 

પહેલાંના સમયમાં લોકો સાદાઈથી જીવન જીવતા હતા પરંતુ અત્યારના લોકોમાં આ બાબતે ખૂબ પરિવર્તન જોવા મળ્યું છે. લોકોમાં કપડાં, ભોજન, રહેવાસ દરેક બાબતે પરિવર્તન થયું છે. અત્યારની પેઢીના બાળકો જુદી જુદી સ્ટાઈલના કપડા પહેરી એક બીજાને આકર્ષિત કરવાના પ્રયાસો કરે છે અને સાથે સાથે સાદો ખોરાક મૂકીને ચાઇનીઝ, પિત્ઝા , બર્ગર, મેગી, વગેરે જંક ફૂડ ના વ્યાસની થઈ ગયા છે. આના પરિણામે ઘણા બધા પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે. 

મોબાઈલ અને ઈન્ટરનેટ ના લીધે આ સમસ્યા ખુબજ વિશાળ બનતી જાય છે. બાળકો અન્ય સાથે સરખામણી કરતા થયા છે. અન્યના કપડાં, મોબાઈલ, ગાડી વગેરે જોઈને પોતે પણ આવી વસ્તુ ખરીદવાની ઘેલછા ધરાવે છે. અને દેખાડાવૃતી ખૂબ જ વધી છે. અન્ય સાથે દેખાદેખીમાં ઘણી વાર પોતાના કુટુંબની આર્થિક પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખતા ભૂલી જાય છે અને દેવું પણ કરી બેસે છે.

આજના ઝડપી યુગમાં શિક્ષણ પણ ઝડપી બન્યું છે. પહેલાંના વિદ્યાર્થીઓ ને જે બાબતો ચોથા કે પાચમાં ધોરણમાં શીખવવામાં આવતી તે હવે જોઈએ તો પહેલા ધોરણના બાળકને શીખવવામાં આવે છે. દરેક વિદ્યાર્થી આ ઝડપી શિક્ષણ સાથે તાલ મિલાવી શકતા નથી ત્યારે તેનામાં સમાયોજન ના પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે.  ટેકનોલોજીના કારણે શિક્ષણમાં ઘણા પરિવર્તનો થયા છે અને કોરોના કાળ પછી પણ બાળકોમાં અનેક પરિવર્તનો થયા છે. 

અત્યારના વિદ્યાર્થીઓની વિચારસરણીમાં ખુબજ અલગતા જોવા મળે છે. આજનો વિદ્યાર્થી બધું કામ ઝડપથી કરવા ઈચ્છે છે. બીજા વિદ્યાર્થીઓ થી અલગ પડવા ઈચ્છે છે. અને ખાસ કરીને સ્વતંત્ર થવા ઈચ્છે છે. અને તેની સ્વતંત્રતાની વ્યાખ્યા કઈક એવી હોય છે કે તેના જીવનમાં કોઈ દખલ કરે નહિ. તે ઈચ્છે છે કે તેના માતા પિતા તેનામાં થતાં પરિવર્તનોને સમજે, અને તેની મદદ કરે પણ જ્યારે આવું થતું નથી ત્યારે તે નાસીપાસ થઈ જાય છે.

પહેલાંના સમયમાં શારીરિક પરિવર્તનનો જે સમયગાળો હતો તે લાંબો હતો અને અત્યારના સમયમાં શારીરિક પરિવર્તનનો સમયગાળો ટુંકો જોવા મળે છે. જેમકે સ્ત્રીઓમાં રજોદર્શન નો સમય પહેલા ૧૫ - ૧૬ વર્ષનો હતો જે હવે ૧૦ - ૧૨ વર્ષ થઈ ગયો છે. પુરુષોમાં પણ જાતીય અંગોનો વિકાસ ઝડપી થવા માંડ્યો છે. તેના પરિણામે શારીરિક ફેરફારો માનસિક સ્થિતિ પર ખુબજ અસર કરે છે.

આપણે છેલ્લા 20 વર્ષનો ઈતિહાસ જોઈએ તો ટેકનોલોજી એ ધરખમ પરિવર્તનો સર્જ્યા છે. આવા સમયે ઘણા માતા પિતા એવા છે જેઓ આ પરિવર્તનોને સ્વીકારી શકતા નથી અને સાથે બાળકમાં થતાં પરિવર્તનો અને તેમની વિચારસરણીને સમજી શકતા નથી ત્યારે બાળકોમાં કૌટુંબિક સમાયોજન ના પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે. માતા પિતાની વિચારસરણી ઘણી વખત બાળકને આગળ વધવા દેતી નથી. 

અત્યારના વિદ્યાર્થીઓની સમસ્યાઓમાં ની એક સમસ્યા છે તણાવ. જ્યારે વિદ્યાર્થીઓમાં અમુક સંઘર્ષયુક્ત પરિસ્થિતિઓ આવે ત્યારે તેનામાં તણાવનું પ્રમાણ ખુબજ જોવા મળે છે. જ્યારે પરિવર્તનો સાથે પોતે પરિવર્તિત ન થઈ શકે ત્યારે તેમનામાં મોટે ભાગે તણાવ ઉત્પન્ન થતો હોય છે. સમાયોજન ના પ્રશ્નોને લીધે પણ બાળકો તણાવયુક્ત પરિસ્થિતીમાં મુકાય છે. 

આજના વિદ્યાર્થીઓમાં વ્યસન એ ખુબજ સામાન્ય બાબત બની ગઈ છે. પછી તે વ્યસન દારૂ, સિગારેટ, કે અન્ય પદાર્થોનું હોય કે મોબાઇલનું હોય. ધીમે ધીમે દારૂ પીવો સિગારેટ પીવી વગેરે એક ટ્રેન્ડ બની ગયો હોય એવું લાગે છે. પરિણામે અનેક શારીરિક માનસિક પરિવર્તનો થયા છે. મોબાઈલ એ ઉપયોગ માટે ખૂબ સારી વસ્તુ છે પરંતુ અત્યારે તેના ઉપયોગ કરતા દુરુપયોગ વધી ગયેલ છે. ઘણી વાર આ વ્યસન છોડવાની ઈચ્છા છતાં છોડી શકાતું નથી ત્યારે અનેક પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે.

વિદ્યાર્થીઓમાં કૌટુંબિક સમાયોજન ની સાથે સામાજિક સમાયોજનના પ્રશ્નો પણ વધવા પામ્યા છે. સૌની સાથે હળીમળીને રહેવામાં અત્યારના બાળકોને ખુબજ તકલીફ પડે છે. શરૂઆતમાં બાળક કુટુંબના સંપર્કમાં આવે છે પછી મિત્ર વર્તુળના સંપર્કમાં ત્યારબાદ સામાજિક અને વ્યવસાયિક સંસ્થાઓના સંપર્કમાં. અત્યારના વિદ્યાર્થીઓ માટે સામાજિક સમાયોજન એ ખુબજ અઘરી બાબત બની ગઈ છે. સૌની સાથે સંબંધો ટકાવી રાખવાની કલા અત્યારના વિદ્યાર્થીઓમાં ઓછી થતી જતી હોય એવું ક્યાંકને ક્યાંક લાગે છે. 

ખિન્નતા એ એક માનસિક સ્થિતિ છે જેમાં વ્યક્તિનો આજુબાજુની પરિસ્થિતિ માંથી રસ ઘટે છે અને તે લાંબા સમય સુધી ની પરિસ્થિતિ છે. અત્યારના વિદ્યાર્થીઓમાં શિક્ષણ, કૌટુંબિક, વાતાવરણગત,  અને અન્ય ઘણા કારણોસર ખિન્નતા નું પ્રમાણ ખૂબ જ વધ્યું છે. અને આના લીધે વિદ્યાર્થીઓની આત્મહત્યાના બનાવો પણ વધતા જાય છે. આવા સમયે બાળકને માનસિક સધિયારાની જરૂર હોય છે પણ ઘણી વખત માતા પિતા આ બાબતને ધ્યાનમાં લેતા નથી અને વધારે દબાણ યુક્ત પરિસ્થિતિ સર્જે છે.

- ઘરથી જયારે દૂર રહીને અભ્યાસ કરો ત્યારે જવાબદારીઓ વધુ હોય છે માટે સાવચેત રહો

-વાલીઓએ સમયાંતરે પોતાના બાળકોને મળવા જવું

-ખોટી સોબત થી બચવું

-વાલીઓએ પોતાના બાળકને સમજાવવું કે તે એની સાથે છે માટે સમસ્યા કોઈપણ આવે પહેલા માતાપિતા પાસે આવે

આ પણ વાંચો--રાજકોટમાં 108ની એમ્બ્યુલન્સ ટીમે સમયસુચકતા વાપરી મહિલાનો બચાવ્યો જીવ