શું છે 2 ઓકટોબરની HISTORY? જાણો આજનું જ્ઞાન પરબ અને ઈતિહાસ

અહેવાલ - પોપટભાઇ પટેલ, ઘેલડા 

આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલીક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલ છે.

૧૯૫૨-સમુદાય વિકાસ કાર્યક્રમની શરૂઆત.
ભારતમાં સમુદાય વિકાસની શરૂઆત ભારત સરકાર દ્વારા ૧૯૫૨ માં સમુદાય વિકાસ કાર્યક્રમ (CDP) દ્વારા કરવામાં આવી હતી. CDPનું ધ્યાન ગ્રામીણ સમુદાયો પર હતું. પરંતુ, વ્યવસાયિક રીતે પ્રશિક્ષિત સામાજિક કાર્યકરોએ તેમની પ્રેક્ટિસ શહેરી વિસ્તારોમાં કેન્દ્રિત કરી હતી.

૨ ઓક્ટોબર, ૧૯૫૨ના રોજ, મહાત્મા ગાંધીના જન્મદિવસે ભારતમાં કોમ્યુનિટી ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ફિસ્કલ કમિશન (૧૯૪૯) અને ગ્રો મોર ફૂડ ઇન્ક્વાયરી કમિટી (૧૯૫૨) દ્વારા તેની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. ગ્રામજનોના સર્વાંગી વિકાસના ઉદ્દેશ્ય સાથે આ બહુ-પ્રોજેક્ટ કાર્યક્રમ હતો.

૧૯૫૫-પેરામ્બુર, મદ્રાસમાં ઇન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરીએ પ્રથમ રેલ્વે કોચ બનાવ્યો.
ઈન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી (ICF) એ પેરામ્બુર, ચેન્નઈ, તમિલનાડુ, ભારતમાં સ્થિત રેલ કોચની ઉત્પાદક છે. તેની સ્થાપના ૧૯૫૫ માં કરવામાં આવી હતી અને તેની માલિકી અને સંચાલન ભારતીય રેલ્વે દ્વારા કરવામાં આવે છે. તે ચેન્નાઈના ઉપનગરોમાં પેરામ્બુરમાં સ્થિત છે. ICF એ ભારતીય રેલ્વેના પાંચ રેક ઉત્પાદન એકમોમાંથી એક છે, અન્ય ચાર રાયબરેલી ખાતેની આધુનિક કોચ ફેક્ટરી, કપુરથલા ખાતેની રેલ કોચ ફેક્ટરી, લાતુર ખાતેની મરાઠવાડા રેલ કોચ ફેક્ટરી અને રેલ કોચ નવીકરણ એસ કારખાના છે.
ઇન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી એ સ્વતંત્ર ભારતના પ્રારંભિક ઉત્પાદન એકમોમાંની એક છે. તેની શરૂઆત મુખ્યમંત્રી કે. કામરાજ દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૫૫ ના રોજ ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ દ્વારા તેનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું. બાદમાં ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૬૨ના રોજ ફર્નિશિંગ ડિવિઝનનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું અને વર્ષોથી સંપૂર્ણ રીતે સજ્જ કોચનું ઉત્પાદન સતત વધતું ગયું હતું. ફેક્ટરીની કુલ અંદાજિત કિંમત ₹ ૭૪.૭ મિલિયન હતી. સંપૂર્ણ ઉત્પાદનમાં, દર વર્ષે લગભગ ૩૫૦ બ્રોડ-ગેજ કોચનું ઉત્પાદન થાય છે. ૧૯૫૪ અને ૧૯૫૫ માં ટેકનિકલ નોકરીઓની તાલીમ માટે ઇન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરીમાંથી સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ મોકલવામાં આવેલી વ્યક્તિઓની સંખ્યા ૬૪ હતી.

૧૯૬૧ - બોમ્બે (હવે મુંબઈ)માં શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયાની રચના થઈ
✓શિપિંગ કોર્પોરેશન ઑફ ઈન્ડિયા (SCI) એ એક જાહેર ક્ષેત્રનો ઉપક્રમ છે જે રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય એમ બંને રીતે સેવા આપતા જહાજોનું સંચાલન અને સંચાલન કરે છે. તે ભારત સરકારની માલિકી અને પોર્ટ્સ, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલયના વહીવટી નિયંત્રણ હેઠળ છે, તેનું મુખ્ય મથક મુંબઈમાં છે.

SCI ની સ્થાપના ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૬૧ના રોજ ઈસ્ટર્ન શિપિંગ કોર્પોરેશન અને વેસ્ટર્ન શિપિંગ કોર્પોરેશનના એકીકરણ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. વધુ બે શિપિંગ કંપનીઓ, જયંતિ શિપિંગ કંપની અને મોગલ લાઇન્સ લિમિટેડ, અનુક્રમે ૧૯૭૩ અને ૧૯૮૬ માં SCI સાથે મર્જ કરવામાં આવી હતી.

SCI ની શરૂઆત ૧૯ જહાજો સાથે થઈ હતી. તે ધીમે ધીમે ૫૯ લાખ (૫.૯ મિલિયન) ટન ડેડવેઇટ (DWT) ધરાવતા ૮૦ જહાજો ધરાવતા સમૂહમાં રૂપાંતરિત થયું અને શિપિંગ વેપારના વિવિધ સેગમેન્ટમાં રસ ધરાવે છે.
ઇનલેન્ડ એન્ડ કોસ્ટલ શિપિંગ લિ. (ICSL), SCI ની સંપૂર્ણ માલિકીની પેટાકંપની ૨૦૧૬ માં મેરીટાઇમ ઇન્ડિયા સમિટ પછી ઇનલેન્ડ વોટરવેઝ અને કોસ્ટલ શિપિંગ દ્વારા પરિવહન સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે સામેલ કરવામાં આવી હતી.

૨૧ નવેમ્બર ૨૦૧૯ ના રોજ, ભારત સરકારે SCI ના ખાનગીકરણને મંજૂરી આપી.૨૦૨૨ માં, રૂસો-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે ખાનગીકરણમાં વિલંબ થયો હતો.

૧૯૬૬ – સુરત મહાનગરપાલિકાની સ્થાપના કરવામાં આવી.
સુરત મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન એ સ્થાનિક વ્યવસ્થાપન સંસ્થા છે જે સુરત શહેરના વહીવટ માટે જવાબદાર છે. તેની સ્થાપના બોમ્બે પ્રોવિન્સિયલ મ્યુનિસિપલ ઍક્ટ, ૧૯૪૯ હેઠળ કરવામાં આવી હતી. સુરત મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની સ્થાપના ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૬૬ ના દિવસે કરવામાં આવી હતી. તે બી.પી.એમ.સી. એક્ટ, ૧૯૪૯ હેઠળ સોંપવામાં આવેલા તમામ ફરજિયાત કાર્યો અને નીચેના ધ્યેય વાક્ય સાથે કરે છે:
સુરતને તમામ મૂળભૂત સુવિધાઓ સાથે ગતિશીલ, સુંદર, આત્મનિર્ભર અને શાશ્વત બનાવવું અને જીવનની સારી ગુણવત્તા પ્રદાન કરવી.

૧૯૮૮- તમિલનાડુમાં મંડપમ અને પમ્બન વચ્ચે સમુદ્ર પરનો સૌથી લાંબો પુલ ખુલ્યો.
✓પમ્બન બ્રિજ એ એક રેલ્વે પુલ છે જે મુખ્ય ભૂમિ ભારતના મંડપમ શહેરને પમ્બન ટાપુ પર રામેશ્વરમ સાથે જોડે છે. ૨૪ ફેબ્રુઆરી ૧૯૧૪ના રોજ ખોલવામાં આવેલો, તે ભારતનો પ્રથમ સમુદ્રી પુલ હતો, અને ૨૦૧૦ માં બાંદ્રા-વરલી સી લિંક ખોલવામાં આવ્યો ત્યાં સુધી તે ભારતનો સૌથી લાંબો દરિયાઈ પુલ હતો. રેલ પુલ, મોટાભાગે, કોન્ક્રીટ પર બાંધેલ પરંપરાગત પુલ છે. થાંભલાઓ પરંતુ મધ્યમાર્ગમાં ડબલ-લીફ બેસ્ક્યુલ સેક્શન ધરાવે છે, જે વહાણો અને બાર્જ્સને પસાર થવા દેવા માટે ઉભા કરી શકાય છે. ૧૯૮૮ સુધી, પમ્બન પુલ એકમાત્ર સપાટી પરનું પરિવહન હતું જેણે તમિલનાડુના રામેશ્વરમ ટાપુને ભારતની મુખ્ય ભૂમિ સાથે જોડ્યું હતું. ૨૩ ડિસેમ્બર ૨૦૨૨ ના રોજ, આ પુલના બેસ્ક્યુલને ભારે કાટને કારણે નુકસાન થયું હતું અને તેથી સેન્સર્સે સતત ચેતવણીના સંકેત આપ્યા હતા જેણે પુલ પર વાહનવ્યવહાર કાયમ માટે સ્થગિત કરી દીધો હતો.
૧૯૮૮માં રેલ બ્રિજની સમાંતર રોડ બ્રિજ પણ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ રોડ બ્રિજ અન્નાઈ ઈન્દિરા ગાંધી રોડ બ્રિજ તરીકે પણ ઓળખાય છે. અન્નાઈ ઈન્દિરા ગાંધી રોડ બ્રિજ નેશનલ હાઈવે (NH 49) ને રામેશ્વરમ ટાપુ સાથે જોડે છે. તે પાલ્ક સ્ટ્રેટ પર અને મંડપમ (ભારતીય મુખ્ય ભૂમિ પર એક સ્થળ) અને પમ્બન (રામેશ્વરમ ટાપુ પર માછીમારીના નગરોમાંનું એક) ના કિનારાની વચ્ચે છે. ૨ ઓક્ટોબર ૧૯૮૮ના રોજ તત્કાલીન ભારતીય વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધી દ્વારા તેનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું. આ ૨.૩૪૫ કિમી લાંબો પુલ પૂર્ણ થવામાં લગભગ ૧૪ વર્ષનો સમય લાગ્યો હતો.

૨૦૧૪- વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સમગ્ર દેશમાં રાષ્ટ્રીય ચળવળ તરીકે 'સ્વચ્છ ભારત મિશન' શરૂ કર્યું.
✓શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ નવી દિલ્હીમાં રાજપથ પર સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની શરૂઆત કરતાં કહ્યું કે “૨૦૧૯માં મહાત્મા ગાંધીની ૧૫૦મી જયંતિના અવસરે ભારત તેમને સ્વચ્છ ભારતના રૂપમાં સર્વેશ્રેષ્ઠ શ્રદ્ધાંજલિ આપી શકે છે” ૨ ઓક્ટોબર, ૨૦૧૪ના રોજ દેશભરમાં એક રાષ્ટ્રીય આંદોલનના રૂપમાં સ્વચ્છ ભારત મિશનની શરૂઆત થઈ.
સ્વચ્છતાના જન આંદોલનની આગેવાની કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ લોકોને આહ્વાન કર્યું કે, તેઓ એક સાફ અને સ્વચ્છ ભારતના મહાત્મા ગાંધીના સ્વપ્નને પુરું કરે. શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ પોતે મંદિર માર્ગ પોલિસ સ્ટેશન પાસે, સફાઈ અભિયાન શરૂ કર્યું. પ્રધાનમંત્રી દ્વારા ગંદકી સાફ કરવા માટે ઝાડુ પકડવાના કારણે સ્વચ્છ ભારત અભિયાન દેશભરમાં એક જન આંદોલન બની ગયું. તેમણે કહ્યું કે લોકોએ ન તો ગંદકી કરવી જોઈએ અને ન બીજાને કરવા દેવી જોઈએ. તેમણે ‘ન ગંદકી કરીશું ન કરવા દઈશુ’ નો મંત્ર આપ્યો. શ્રી મોદીએ સ્વચ્છતા અભિયાનમાં સામેલ થવા માટે ૯ લોકોને આમંત્રિત પણ કર્યા અને તેમને અનુરોધ કર્યો કે તેઓ પણ અન્ય ૯ લોકોને આ પહેલમાં જોડે.
આ અભિયાનમાં સામેલ થવા માટે લોકોને આમંત્રિત કરવાના કારણે સ્વચ્છતા અભિયાન એક રાષ્ટ્રીય આંદોલન બની ગયું. સ્વચ્છ ભારત મિશનના માધ્યમથી લોકોમાં જવાબદારીની ભાવના આવી. દેશભરમાં લોકો સક્રિય રૂપથી સ્વચ્છ ભારત અભિયાનમાં સામેલ થઈ રહ્યા છે અને મહાત્મા ગાંધીના સ્વચ્છ ભારતનું સપનું હવે સાકાર થવા લાગ્યુ છે.

અવતરણ:-

૧૮૬૯ – મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, ભારતના રાષ્ટ્રપિતા
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, મહાત્મા તરીકે જાણીતા છે. તેઓ અત્યંત પ્રતિભાસંપન્ન નેતા હતા. તેમણે અંગ્રેજ સરકાર પાસેથી દુનિયા દંગ રહી જાય તે રીતે ભારત દેશને આઝાદી અપાવી. તેમની અહિંસક ચળવળની ફિલસૂફીએ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે શાંતિપૂર્ણ તબદીલી ઉપર ખૂબ ઊંડો પ્રભાવ પાડ્યો. તેમના શબ્દોમાં આ ચળવળ એ એક સત્યાગ્રહ હતો; અને આખરે તેમણે સફળતા મેળવી અને એ સાબિત કરી બતાવ્યું. ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના મહાનાયક મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી વિશ્વ માનવ હતા, તેઓ મહાત્મા ગાંધી નામે વિશ્વભરમાં જાણીતા થયેલા અને ભારતના રાષ્ટ્રપિતા તરીકેનું માન પામ્યા છે.

તેમણે બ્રિટીશ રાજ પાસેથી આઝાદી મેળવવાની ભારતની ચળવળને દુનિયાના નકશા પર મૂકી. તેમના આદર્શો ભારતમાં અને અન્ય દેશોમાં પણ શાંતિમય પરિવર્તનની ચળવળ માટે પ્રેરણાદાયક રહ્યા છે.
અહિંસક સવિનય કાનૂનભંગનો જે ખ્યાલ તેમણે લિયો ટોલ્સટોય અને હેન્રી ડેવિડ થોરો પાસેથી મેળવ્યો હતો, તેના ઉપયોગ દ્વારા તેમણે બ્રિટીશ રાજ્યની હકાલપટ્ટી કરી ભારતને સ્વતંત્ર બનાવ્યું. આમાંથી પ્રેરણા લઈ ઘણાં પ્રદેશના લોકોએ પોતાના દેશની સ્વતંત્રતા માટે બ્રિટીશરો સામે લડાઈ આદરી અને ક્રમશઃ બ્રિટીશ સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર ઘટીને ફક્ત તેમના પોતાના દેશ બ્રિટન(અને સ્કોટલેન્ડ) સુધી સીમિત થઈ ગયો. આમ ગાંધીજીની પ્રેરણાદાયી લડતને કારણે ફક્ત ભારત પર બ્રિટીશ શાસન જ નહીં, પણ જેના રાજ્યનો સૂરજ કદી આથમતો નહોતો તેવી બ્રિટીશ સલ્તનત ખુદ આથમી ગઈ અને કોમનવેલ્થ દેશોનું અસ્તિત્વ ઊભું થયું. ગાંધીજીના સત્યાગ્રહના આદર્શે માર્ટીન લ્યૂથર કિંગ જુનિયર જેવા લોકશાહીના પ્રખર હિમાયતી અનેક આંદોલનકારીઓ માટે નવો રસ્તો ઊભો કર્યો. માર્ટીન ઘણી વખત કહેતા કે ગાંધીજીના આદર્શો સરળ હતા તેમજ તે પારંપરિક રીતે હિન્દુ સંસ્કૃતિ સાથે સંકળાયેલી સત્ય અને અહિંસા જેવી માન્યતામાંથી તારવેલા હતા.
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ પોરબંદર (ગુજરાત, ભારત)માં એક હિંદુ (વૈષ્ણવ વણિક) પરિવારમાં થયો હતો. તેમના વડવાઓ વ્યવસાયે ગાંધી (કરિયાણાનો ધંધો કરતા) હતા, પરંતુ તેમની પહેલાની ત્રણ પેઢીમાં કોઈએ ગાંંધીનો વ્યવસાય કરેલો નહીં અને તેઓ કોઈકને કોઈક રજવાડાના દીવાનપદે રહેલા. મોહનદાસ ગાંધીના પિતા કરમચંદ ગાંધી પણ પોરબંદર સ્ટેટના દીવાન હતા, આ ઉપરાંત તેઓ રાજકોટ અને વાંકાનેરના પણ દીવાન રહ્યા હતા. વૈષ્ણવ પરંપરા મુજબ ગાંધી કુટુંબ એકદમ ચુસ્ત શાકાહારી હતું. હિંદુઓમાં પ્રચલિત બાળવિવાહની પ્રથાને કારણે મોહનદાસના લગ્ન ફક્ત ૧૩ વર્ષની વયે કસ્તુરબા સાથે થયા હતા. મોહનદાસ ગાંધીને ચાર પુત્રો હતા; સૌથી મોટો પુત્ર હરીલાલ(જન્મ સન ૧૮૮૮), ત્યાર બાદ મણીલાલ(જન્મ સન ૧૮૯૨), ત્યારબાદ રામદાસ(જન્મ સન ૧૮૯૭) અને સૌથી નાનો પુત્ર દેવદાસ(જન્મ સન ૧૯૦૦).
તેમના ઘણા કુટુંબીઓ ગુજરાતમાં ઊંચા પદ પર નોકરી કરતા હતા. કુટુંબનો આવો મોભો જાળવવા તેઓ બૅરીસ્ટર બને તેવી તેમના કુંટુંબીઓની ઇચ્છા હતી. એવામાં જ તેમને ઇંગ્લેન્ડમાં અભ્યાસ કરવાની તક મળી. વળી, ભારતમાં અંગ્રેજોની હકૂમતના કારણે બંધાયેલી તેમની માન્યતા મુજબ તો ઇંગ્લેન્ડ વિચારકો અને કવિઓની ભૂમિ હતી તેમજ તહજીબનું કેન્દ્ર પણ ઇંગ્લેન્ડ જ હતું. આથી તેમણે ઇંગ્લેન્ડ જવાની એ તક ઝડપી લીધી.
✓ સન ૧૯૧૯માં બ્રિટીશ સરકારે રોલેટ બીલ પસાર કર્યું કે સરકારનો કોઇપણ જાતનો વિરોધ કરનારને સરકાર ન્યાયપાલિકાને જણાવ્યા વગર સીધી જ કેદ કરી શકે. આ બીલના વિરોધમાં ગાંધીને એવું પગલું ભરવા મજબુર કર્યા કે જેથી અંગ્રજો સાથે તેમના સંબંધ પર પૂર્ણવિરામ મુકાઇ ગયું. ગાંધીએ સત્યાગ્રહનું એલાન કરી દીધું જે પછી તરત આખા દેશમાં ચોતરફ હિંસા ફાટી નીકળી તેવામાં જ અમૃતસરમાં બ્રિટીશ લશ્કરે લગભગ ૪૦૦ જેટલા સત્યાગ્રહીઓને રહેંસી નાખ્યા અને માર્શલ લૉ લગાવી દીધો. આમ બંને પક્ષની હિંસાના કારણે ગાંધીએ લડત આટોપી લેવાની જાહેરાત કરી દીધી. પણ અત્યાર સુધીની લડતની સફળતાએ ગાંધીને ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના મહાનાયક બનાવી દીધા હતા.
✓એપ્રિલ ૧૯૨૦માં ગાંધી All India Home Rule Leagueના અધ્યક્ષ તરીકે ચુંટાઇ આવ્યા.
✓૧૯૨૧માં ગાંધીને અખિલ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસના દ્વારા કૉંગ્રેસ વતી તમામ નિર્ણયો લેવાની સત્તા આપવામાં આવી.
✓અહિંસાની સાથે પરદેશી (ખાસ કરીને બ્રિટીશ) ચીજોના બહિષ્કારને બીજા અસરકારક શસ્ત્ર તરીકે અંગ્રેજો સામે તાકી દીધું. આના જ ભાગ તરીકે ખાદીનો પ્રચાર અને પ્રસારે ભારતભરમાં જાણે એક જુવાળ પેદા કર્યો.
✓બ્રિટીશ ભણતર, બ્રિટીશ ન્યાયાલયમાં અને તમામ સરકારી નોકરીઓ છોડવા માટે પણ યુવાનોને પોરસ ચડાવ્યું.
✓બ્રિટીશ દ્વારા એનાયત થયેલ ખિતાબો, ઇલ્કાબો, ઇનામો અને અકરામો પણ લોકોએ ગાંધીના કહેવાથી પાછા આપી દીધા.
✓ફેબ્રુઆરી ૧૯૨૨માં ઊત્તર પ્રદેશમાં થોડા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ એક દિવસ બેકાબુ બનતાં સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ હિંસક માર્ગે વળી ગયો. ગાંધીજીની તમામ મહેનત પર જાણે પાણી ફરી વળ્યું.
✓આમ તેમણે પોતે આદરેલી અને અત્યાર સુધી અહિંસક રીતે દેશભરમાં ફેલાયેલી અસહકારની ચળવળ આટોપી લીધી.
✓ગાંધી પર સરકારે દ્રોહનો ખટલો ચલાવ્યો અને તેમને છ વર્ષની કેદની સજા થઇ. સંગ્રામના રસ્તે ગાંધી માટે આ પહેલો કારાવાસ તો નહોતો પણ ગાંધીના જીવનની અત્યાર સુધીની આ સૌથી લાંબી જેલયાત્રા હતી
✓ગાંધીજીએ વૈમનસ્યની આ સ્થિતિ તોડવા અથાગ પ્રયત્નો કર્યા પણ કાંઇ ન વળતાં ૧૯૨૪માં છેલ્લા ઊપાય તરીકે ત્રણ અઠવાડિયાનાં ઊપવાસ દ્વારા લોકોના હૈયા પર લાગણીનો પ્રહાર કર્યો.
✓૧૯૨૭ માં તેમણે એ પણ જાહેરાત કરી દીધી કે જો એકવાર આંદોલન ચાલુ થશે તો તેઓ સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતાથી ઓછું ભારતને કાંઇ નહીં ખપે.
✓૩૧ ડિસેમ્બર ૧૯૨૯ના રોજ લાહોરમાં ભારતનો ધ્વજ ફરકાવવામાં આવ્યો હતો.ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ દ્વારા ૨૬ જાન્યુઆરી ૧૯૩૦ ના રોજ લાહોરમાં ભારતીય સ્વતંત્રતા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવ્યો હતો.
✓સરકાર જ્યારે ન ઝુકી તો ગાંધીએ ૧૯૩૦માં દાંડી સત્યાગ્રહમાં પોતાના શબ્દો સાચા કરી બતાવ્યા.
✓દાડીકૂચ ૨૧ માર્ચે સાબરમતીથી કૂચ આરંભીને ૬ એપ્રિલ ૧૯૩૦ના રોજ ગાંધી દાંડી પહોંચ્યા.
✓ગાંધીએ બ્રિટીશ અવજ્ઞાના પ્રતીકરૂપે કોઇ કર ભર્યા વગર દાંડીમાંથી જાહેરમાં એક મુઠી નમક લીધું. ગાંધીએ આને સવિનય કાનુનભંગ નામ આપ્યું.

✓બ્રિટીશ સરકારના પ્રતિનિધી તરીકે લૉર્ડ ઈરવીને ગાંધી સાથે મંત્રણા આદરી અને બંને પક્ષે સમાધાનરૂપે માર્ચ ૧૯૩૧મા ગાંધી-ઈરવીન કરાર (બ્રિટીશ સરકાર તમામ રાજકીચ કેદીઓને જેલમાંથી છોડી દે અને બદલામાં ગાંધી અસહકારની લડત
મ્યાન કરી દે)કરવામાં આવ્યો.
✓ સપ્ટેમ્બર ૧૯૩૨માં છ દિવસના ઉપવાસ કર્યા જેણે સરકારને દલિતમાંથી રાજકીય નેતા પાલવણકર બાલુ દ્વારા સફળતાપૂર્વક દલાલી કરીને સમાન વ્યવસ્થા અપનાવવાની ફરજ પડી.
✓૧ જાન્યુઆરી, ૧૯૩૪ થી, કેરળના શ્રી ગુરુવાયૂર મંદિરમાં આયોજિત નિશ્ચય દિવસની સફળતાના પરિણામે હરિજનોના પ્રવેશને સૈદ્ધાંતિક મંજૂરી મળી. ગુરુવાયુર મંદિર કે જેમાં આજે પણ બિન-હિન્દુઓના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ છે.
✓૯ ઓગસ્ટ ૧૯૪૨ના રોજ મુંબઈમાં અંગ્રેજો દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવી. ગાંધીજીને પુણેના આગાખાન મહેલમાં બે વર્ષ સુધી બંદી બનાવીને રાખવામાં આવ્યા હતા. આ તે સમય હતો જ્યારે ગાંધીજીને તેમના અંગત જીવનમાં બે ઊંડા આંચકાઓ પડ્યા હતા. તેમના ૫૦ વર્ષીય સચિવ મહાદેવ દેસાઈનું છ દિવસ પછી હૃદયરોગના હુમલાથી અવસાન થયું અને ગાંધીજી ૧૮ મહિના જેલમાં રહ્યા પછી તેમની પત્ની કસ્તુરબા ગાંધીનું ૨૨ ફેબ્રુઆરી ૧૯૪૪ ના રોજ અવસાન થયું.
✓તેમની ખરાબ તબિયત અને સારવારની જરૂરિયાતને કારણે, ૬ મે ૧૯૪૪ના રોજ યુદ્ધના અંત પહેલા તેમને મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. રાજ તેને જેલમાં મરતા જોવા માંગતા ન હતા જેનાથી દેશનો ગુસ્સો વધે.
✓ ભારત છોડો ચળવળને તેના ઉદ્દેશ્યમાં માત્ર આંશિક સફળતા મળી પરંતુ ચળવળના ક્રૂર દમનથી ૧૯૪૩ના અંત સુધીમાં ભારતને એક થઈ ગયું. યુદ્ધના અંતે, અંગ્રેજોએ સ્પષ્ટ સંકેત આપ્યો હતો કે સત્તા ભારતીયોને હસ્તાંતરિત કરવામાં આવશે. આ સમયે ગાંધીજીએ ચળવળ પાછી ખેંચી હતી અને કોંગ્રેસના નેતાઓ સહિત લગભગ ૧,૦૦,૦૦૦ રાજકીય કેદીઓને મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
✓ ઘણા હિંદુઓ અને ભારતમાં રહેતા શીખો અને મુસ્લિમોની બહુમતી દેશના વિભાજનની તરફેણમાં હતી વધુમાં, મુસ્લિમ લીગના નેતા મોહમ્મદ અલી ઝીણાએ પશ્ચિમ પંજાબ, સિંધ, ઉત્તર પશ્ચિમ સરહદી પ્રાંત અને પૂર્વ બંગાળમાં વ્યાપક સહકાર દર્શાવ્યો હતો. કોંગ્રેસના નેતાઓએ આ વિભાજન યોજનાને માત્ર વ્યાપક હિંદુ-મુસ્લિમ સંઘર્ષને રોકવા માટે મંજૂરી આપી હતી.
✓૩૦ જાન્યુઆરી, ૧૯૪૮ના રોજ, નવી દિલ્હીમાં બિરલા ભવન (બિરલા હાઉસ)ના મેદાનમાં રાત્રે લટાર મારતા હતા ત્યારે નાથુરામ ગોડસે દ્વારા ગાંધીની ગોળી મારીને હત્યા કરવામાં આવી હતી.ગાંધીનો હત્યારો નાથુરામ ગોડસે એક હિંદુ રાષ્ટ્રવાદી હતો જેની કટ્ટરપંથી હિંદુ મહાસભાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. પાકિસ્તાનને ચૂકવણીના મુદ્દે ભારતને નબળું પાડવા માટે ગાંધીજી જવાબદાર. ગોડસે અને તેના સહ કાવતરાખોર નારાયણ આપ્ટે પર પાછળથી કેસ કરવામાં આવ્યો અને ૧૫ નવેમ્બર ૧૯૪૯ના રોજ ફાંસી આપવામાં આવી. રાજઘાટ, નવી દિલ્હી ખાતે ગાંધીજીના સ્મારક પર દેવનાગરીમાં "હે રામ" લખાયેલું છે.

તહેવારો અને ઉજવણીઓ

ગાંધી જયંતી/આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ
✓મહાત્મા ગાંધીના જન્મદિવસ ૨ જી ઓક્ટોબરના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. તે ભારતમાં ગાંધી જયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

૧૫ જૂન, ૨૦૦૭ના રોજ, યુનાઈટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીએ ૨ જી ઓક્ટોબરને આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે મત આપ્યો. ૨ ઓક્ટોબરના રોજને સામાન્ય સભામાં તમામ સભ્યોએ તેનો સ્વીકાર કર્યો હતો.

(ભારતના રાષ્ટ્રપિતા મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, જેને બાપુ અથવા મહાત્મા ગાંધી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેમનો જન્મદિવસ ૨ ઓક્ટોબર ૧૮૬૯ના રોજ ગાંધી જયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસને વિશ્વ અહિંસા દિવસ તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, ગાંધીજી તેમના અહિંસક આંદોલન માટે સમગ્ર વિશ્વમાં જાણીતા છે અને વૈશ્વિક સ્તરે તેમના પ્રત્યે આદર વ્યક્ત કરવા માટે આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.