શું ભારતના પ્રયાસોથી રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ અટકશે, યુક્રેનના મંત્રી કેમ આવ્યા દિલ્હી પ્રવાસે?

યુક્રેનના નાયબ વિદેશ મંત્રી એમિન ઝાપારોવા (Emin Zhaparova) ભારતની ચાર દિવસીય મુલાકાતે છે. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત પછી આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે યુક્રેનિયન નેતા ભારતની મુલાકાતે છે. અગાઉ, તેમણે એક નિવેદનમાં ભારતની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે સાચા વિશ્વગુરુ માટે યુક્રેનને સમર્થન આપવું એ જ યોગ્ય વિકલ્પ છે.

એમિન ઝાપારોવા કોણ છે? તેમના ભારત પ્રવાસનું શેડ્યૂલ શું છે? ભારત પ્રવાસનો એજન્ડા શું છે અને તે શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે? રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધમાં ભારતનું વલણ શું છે?

એમિન ઝાપારોવા કોણ છે?
એમિન ઝાપારોવા હાલમાં યુક્રેનિયન રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમીર ઝેલેન્સકીની સરકારમાં પ્રથમ નાયબ વિદેશ પ્રધાન તરીકે સેવા આપે છે. 39 વર્ષીય ઝાપારોવા રાજકારણમાં પ્રવેશતા પહેલા પત્રકાર હતા. 2011 અને 2015 ની વચ્ચે, તેમણે ઝમાન ન્યૂઝ પ્રોગ્રામના ડેપ્યુટી એડિટર-ઇન-ચીફ તરીકે સેવા આપી હતી અને ક્રિમિઅન ચેનલ ATR પર અન્ય ઘણા કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું હતું. તેમણે રેડિયો ફ્રી યુરોપ/રેડિયો લિબર્ટી માટે ફ્રીલાન્સ પત્રકાર તરીકે પણ કામ કર્યું હતું. 2015 માં, તેમને ક્રિમીઆ પર માહિતી નીતિના પ્રધાનના સલાહકાર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. 10 જૂન 2020 થી, તે યુક્રેનના પ્રથમ નાયબ વિદેશ પ્રધાન તરીકે સેવા આપી રહી છે. તે યુનેસ્કો માટે યુક્રેનના નેશનલ કમિશનના અધ્યક્ષ પણ છે.

તેમના ભારત પ્રવાસનું શેડ્યૂલ શું છે?
એમિન ઝાપારોવા 9 થી 12 એપ્રિલ 2023 દરમિયાન ભારતની સત્તાવાર મુલાકાતે છે. મુલાકાત દરમિયાન, ઝાપરોવા વિદેશ મંત્રાલયના સચિવ (પશ્ચિમ) સંજય વર્મા, વિદેશ અને સંસ્કૃતિ રાજ્ય મંત્રી મીનાક્ષી લેખી અને નાયબ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર વિક્રમ મિસરીને મળવાના હતા.

ભારત પ્રવાસનો એજન્ડા શું છે અને તે શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
ગયા વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં શરૂ થયેલા રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ પછી યુક્રેનના નાયબ વિદેશ પ્રધાન એમિન ઝાપારોવાની આ પ્રથમ સત્તાવાર મુલાકાત છે. એક સત્તાવાર નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ પરસ્પર સમજણ અને હિતોને આગળ વધારવાની તક છે. ભારત યુક્રેન સાથે ઉષ્માભર્યા અને મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધો અને બહુપક્ષીય સહયોગ વહેંચે છે. રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપના પછીના છેલ્લા 30 વર્ષોમાં, બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય સહકારે વેપાર, શિક્ષણ, સંસ્કૃતિ અને સંરક્ષણ ક્ષેત્રે નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે.

અત્યાર સુધીના પ્રવાસમાં શું થયું?
નિર્ધારિત કાર્યક્રમ મુજબ, પ્રવાસના પ્રથમ દિવસે, તેમણે નવી દિલ્હીમાં વિદેશ સચિવ (પશ્ચિમ) સંજય વર્મા સાથે બેઠક કરી. સંજય વર્માને યુક્રેનની જમીની પરિસ્થિતિ અંગે માહિતી આપ્યા બાદ પત્રકારો સાથેની સંક્ષિપ્ત વાતચીતમાં ઝાપારોવાએ કહ્યું કે તેણે ભારતીય પક્ષને જણાવ્યું કે કેવી રીતે તેમનો દેશ રશિયાના ઉશ્કેરણી વિનાના આક્રમણનો સામનો કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યો છે. તેમણે ભારતને શાંતિ સૂત્ર અને અનાજ માટે રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમીર ઝેલેન્સકી દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી પહેલમાં જોડાવા માટે પણ આમંત્રણ આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે વાતચીતમાં ભારતની હાજરી મહત્વપૂર્ણ છે.

તેમની મુલાકાતના ત્રીજા દિવસે તેઓ વિદેશ અને સાંસ્કૃતિક રાજ્ય મંત્રી મીનાક્ષી લેખીને મળ્યા હતા. તેમણે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે તેમની મંત્રી લેખી સાથે ફળદાયી બેઠક થઈ હતી. ઉશ્કેરણી વગરના આક્રમણ સામે લડવા માટે યુક્રેનના પ્રયાસો અંગે મંત્રીને માહિતી આપી. વિવિધ ક્ષેત્રોમાં, ખાસ કરીને સંસ્કૃતિમાં દ્વિપક્ષીય સહયોગને વધુ ગાઢ બનાવવાની ચર્ચા કરી.

ઝાપરોવાએ ભારત પર શું કહ્યું?
યુક્રેન-રશિયા સંઘર્ષને ઉકેલવામાં ભારતની ભૂમિકા અંગેના પ્રશ્ન પર ઝાપારોવાએ કહ્યું, "G20 ના અધ્યક્ષ દેશ તરીકે, વૈશ્વિક દક્ષિણના નેતા તરીકે, અમે વૈશ્વિક મુદ્દાઓ, પડકારો, આર્થિક પડકારો, ઉર્જા પડકારો અને પરમાણુ પડકારોના ઉકેલ લાવવામાં સામેલ છીએ." ભારત માટે મોટી ભૂમિકા ઈચ્છીએ છીએ. રશિયા સાથે ભારતના ઉર્જા સંબંધોનો ઉલ્લેખ કરતા ઝાપારોવાએ કહ્યું કે, યુક્રેન અન્ય દેશો સાથેના તેના આર્થિક સંબંધો પર ભારતને આદેશ આપી શકે તેવી સ્થિતિમાં નથી. અમને લાગે છે કે ભારતે ઉર્જા સાથે સૈન્ય અને રાજકીય સંબંધોમાં વૈવિધ્ય લાવવામાં વ્યવહારુ બનવું જોઈએ.

પીએમ મોદીને આવકારવા આતુર
ઝાપારોવાએ કહ્યું કે, વડાપ્રધાન મોદીને પહેલાથી જ યુક્રેનની મુલાકાત માટે આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું છે. રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકીએ ભારતીય વડાપ્રધાનને પણ આમંત્રણ આપ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે અમે ભારત સાથે અમારા સંબંધોને મજબૂત કરવા માંગીએ છીએ. ઝાપારોવાએ કહ્યું કે, અમે પીએમ મોદીનું આપણા દેશમાં સ્વાગત કરવા આતુર છીએ. જણાવી દઈએ કે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત થઈ ત્યારથી જ વડાપ્રધાન મોદીએ વૈશ્વિક મંચ પર કહ્યું છે કે આ યુદ્ધનો યુગ નથી. આ યુદ્ધની અસર આખી દુનિયામાં જોવા મળી રહી છે. ખાસ કરીને વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઈનમાં વિક્ષેપને કારણે વૈશ્વિક વેપારને અસર થઈ છે.

શિયા-યુક્રેન યુદ્ધમાં ભારતનું વલણ શું છે?
યુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારથી વડાપ્રધાન મોદીએ રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિન તેમજ યુક્રેનના પ્રમુખ ઝેલેન્સ્કી સાથે ઘણી વખત વાત કરી છે અને ભારતે જાહેરમાં કહ્યું છે કે મુત્સદ્દીગીરી અને સંવાદ એ સંઘર્ષને ઉકેલવાનો એકમાત્ર રસ્તો છે.