એક્ઝિટ પોલ પહેલાં પાંચ રાજ્યોનું રાજકારણ ગરમાયું , જાણો જુઓ શું હોય છે એક્ઝિટ પોલ

આજે અલગ-અલગ મીડિયા ચેનલો અને સર્વે એજન્સીઓ દ્વારા એક્ઝિટ પોલ જાહેર કરવામાં આવશે. કયા રાજ્યમાં કયો પક્ષ સરકાર બનાવી રહ્યો છે? કઈ પાર્ટીને કેટલી સીટો મળશે? તેનો અંદાજ એક્ઝિટ પોલમાં બહાર પાડવામાં આવશે. તાજેતરમાં પાંચ રાજ્યોમાં  ચૂંટણી યોજાઇ હતી. જેમાં અત્યાર સુધીમાં આ  ચાર રાજ્યો (ઉત્તરાખંડ, પંજાબ, મણિપુર અને ગોવા)માં મતદાન પૂર્ણ થઈ ગયું છે, જ્યારે  યુપીમાં આજે સાતમા તબક્કાનું મતદાન પૂરું થતાંની સાથે જ તમામ ચેનલોના એક્ઝિટ પોલ બતાવવામાં આવશે. આ એક્ઝિટ પોલ દ્વારા અંદાજ લગાવવામાં આવી રહ્યો છે કે રાજ્યમાં કોની સરકાર બનવા જઈ રહી છે. જોકે, તેનો ચોક્કસ જવાબ 10 માર્ચે મતગણતરી બાદ જ મળશે. તો આજે જાણીએ  શું હોય છે. એક્ઝિટ પોલ અને તે કેવી રીતે જાહેર કરવામાં આવે છે. 

વાસ્તવમાં એક્ઝિટ પોલ એક પ્રકારનો ચૂંટણી સર્વે છે. મતદાનના દિવસે જ્યારે મતદાર મતદાન કરીને મતદાન મથકની બહાર આવે છે ત્યારે વિવિધ સર્વે એજન્સીઓ અને ન્યૂઝ ચેનલોના લોકો ત્યાં હાજર હોય છે. તે મતદારોને મતદાન વિશે અમુક પ્રશ્નો પૂછે છે. આમાં તેને પૂછવામાં આવ્યું છે કે તેણે કોને વોટ આપ્યો? આ રીતે દરેક વિધાનસભાના અલગ-અલગ પોલિંગ બૂથ પરથી મતદારો પાસેથી પ્રશ્નો પૂછવામાં આવે છે. મતદાન પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધીમાં આવા પ્રશ્નો મોટી સંખ્યામાં એકત્ર થઈ જાય છે.આ તમમામ ડેટા ભેગો કરીને અને તેમના જવાબ પ્રમાણે અંદાજ લગાવવામાં આવે છે કે જનતાનો મૂડ કઈ તરફ છે? ગાણિતિક મોડલના આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે કે કઈ પાર્ટીને કેટલી બેઠકો મળી શકે છે  જે અંગે મતદાન પૂર્ણ થયા પછી જ તેનું પ્રસારણ થાય છે. 

વરિષ્ઠ પત્રકાર પ્રમોદ શ્રીવાસ્તવ જણાવે છે કે એક્ઝિટ પોલ કરાવવા માટે, સર્વે એજન્સી અથવા ન્યૂઝ ચેનલનો રિપોર્ટર અચાનક બૂથ પર જાય છે અને ત્યાંના લોકો સાથે વાત કરે છે. તે કોને પ્રશ્ન કરશે તે અગાઉથી નક્કી નથી? સામાન્ય રીતે મજબૂત એક્ઝિટ પોલ માટે 30-35 હજારથી એક લાખ મતદારોની ચર્ચા થાય છે. આમાં દરેક ક્ષેત્રના લોકો સામેલ છે.

ઓપિનિયન પોલ: ઓપિનિયન પોલ ચૂંટણી પહેલા હાથ ધરવામાં આવે છે. ઓપિનિયન પોલમાં તમામ લોકોનો સમાવેશ થાય છે. ભલે તેઓ મતદાર હોય કે ન હોય. ઓપિનિયન પોલના પરિણામો માટે, ચૂંટણીના દૃષ્ટિકોણથી પ્રદેશના મુખ્ય મુદ્દાઓ પર જનતાની રગ પારખાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે. જેમાં મીડિયા એજન્સીઓ પ્રાદેશિક સ્થળો મુજબ જનતા શેનાથી નારાજ છે અને શેનાથી સંતુષ્ટ છે તે જાણવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે.

એક્ઝિટ પોલ: મતદાનપછી તરત જ એક્ઝિટ પોલ હાથ ધરવામાં આવે છે. એક્ઝિટ પોલમાં માત્ર મતદારોનો જ સમાવેશ થાય છે. મતલબ કે આમાં ફક્ત તે જ લોકો સામેલ છે, જેઓ વોટર હોય છે. નિર્ણાયક તબક્કે એક્ઝિટ પોલ યોજાય છે. જે દર્શાવે  છે કે કઈ પાર્ટીમાં લોકોએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો છે. મતદાન પૂર્ણ થયા પછી જ એક્ઝિટ પોલનું પ્રસારણ કરવામાં આવે છે.

જ્યોર્જ ગેલપ અને ક્લાઉડ રોબિન્સને અમેરિકી સરકારની કામગીરી અંગે લોકોના અભિપ્રાય જાણવા માટે આ સર્વે કર્યો હતો. ત્યાર બાદ બ્રિટને 1937માં અને ફ્રાન્સે 1938માં મોટા પાયે મતદાન સર્વેક્ષણો હાથ ધર્યા હતા. આ પછી જર્મની, ડેનમાર્ક, બેલ્જિયમ અને આયર્લેન્ડમાં ચૂંટણી પૂર્વે સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો.

એક્ઝિટ પોલની શરૂઆત નેધરલેન્ડના સમાજશાસ્ત્રી અને ભૂતપૂર્વ રાજકારણી માર્સેલ વોન ડેમ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.એક્ઝિટ પોલનો વોન ડેમે તેનો પ્રથમ ઉપયોગ 15 ફેબ્રુઆરી 1967ના રોજ કર્યો હતો. તે સમયે નેધરલેન્ડમાં યોજાયેલી ચૂંટણીમાં તેમનું એક્ઝિટ પોલ એકદમ સચોટ સાબિત થયું હતું.

ભારતમાં ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ પબ્લિક ઓપિનિયન (IIPU)ના વડા એરિક ડી કોસ્ટા દ્વારા ભારતમાં એક્ઝિટ પોલની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી.1996માં એક્ઝિટ પોલ સૌથી વધુ ચર્ચામાં આવ્યા હતા. તે સમયે, દૂરદર્શને સમગ્ર દેશમાં એક્ઝિટ પોલ કરવા માટે સેન્ટર ફોર ધ સ્ટડી ઓફ ડેવલપિંગ સોસાયટીઝ (CSDS)ને મંજૂરી આપી હતી. 1998માં પહેલીવાર ટીવી પર એક્ઝિટ પોલનું પ્રસારણ કરવામાં આવ્યું હતું.

તમારા મનમાં પણ ઘણાં સવાલો હશે જેમકે પાંચ રાજ્યોમાં કોની સરકાર બનશે?  શું અખિલેશ યાદવ અને જયંત ચૌધરીની જોડી યુપીમાં યોગી આદિત્યનાથની સરકારને બનતા  રોકી શકશે? શું ઉત્તરાખંડમાં ફરી એકવાર મોદી લહેર ચાલશે કે પછી હરીશ રાવતના નેતૃત્વમાં કોંગ્રેસ સરકાર બનાવવામાં સફળ થશે? કે પછી આમ આદમી પાર્ટી અને ભાજપ કોંગ્રેસ કોની રમત બગાડશે? પંજાબમાં નવજોત સિંહ સિદ્ધુને હરાવીને ચરણજીત સિંહ ચન્નીના ચહેરા પર ચૂંટણી લડતી કોંગ્રેસ જીતશે?  આમ આદમી પાર્ટી આ વખતે સત્તા મેળવશે કે પછી ભાજપ કેપ્ટન અમરિંદર સિંહ સાથે મળીને કંઈક જાદુ કરી શકશે?  તમામ સવાલોના સચોટ જવાબો અંગે આજે આવનાર એક્ઝિટ પોલ ચોક્કસપણે સ્પષ્ટ સંકેત આપી શકે છે.