FFC - ફિલ્મ રસિકોને અસાધારણ સિનેમેટિક અનુભવ પ્રદાન કરતી સંજીવની

FFC(Film Finance Corporation)) ની સ્થાપના ભારત સરકાર દ્વારા 1960 ના દાયકાના અંતમાં કરવામાં આવી હતી, જેઓ ભારતીય પ્રેક્ષકો માટે સ્થાયી વૈકલ્પિક સિનેમાની આશા રાખતા હતા અને તેમને FFCએ ઘણી ફિલ્મો બનાવવામાં મદદ કરી હતી ઉત્કૃષ્ટ ફિલ્મોને આલોચનાત્મક અને વ્યવસાયિક સફળતા મળી, 'સમાંતર સિનેમા'નો જન્મ થયો, આમાંની ઘણી શ્રેષ્ઠ ફિલ્મો કેરળ, તમિલનાડુ, કર્ણાટક અને બંગાળ જેવા રાજ્યોમાંથી આવી હતી.

મહિલા કેન્દ્રિત ફિલ્મો

નિર્માતા-દિગ્દર્શક મણિ કૌલની ફિલ્મો વ્યવહારીક રીતે અનિવાર્ય બની ગઈ છે, જેમાં તેમની 'દુલવિધા (1973)', ઉસ્કી રોટી (1969), આશા કા એક દિન (1971), સિદ્ધેશ્વરી (1989), નજર (1991), ધ ક્લાઉડ ડોર (1994)નો સમાવેશ થાય છે. આ ફિલ્મો   લલિત કળા, લોક સંગીત, સાહિત્ય અને પૌરાણિક કથાઓનું અદ્ભુત મિશ્રણ છે... ખાસ કરીને, મણિ કૌલની શરૂઆતની ફિલ્મો, ભારતીય સિનેમામાં અત્યાર સુધીના સમય અને અવકાશ સાથેના સૌથી સર્જનાત્મક અને મૌલિક પ્રયોગોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે તેમની ફિલ્મો એ છે કે તેમાં આપણને મહિલા કેન્દ્રિત ફિલ્મોમાં સમય,સંજોગ અને સ્થળનું આબેહૂબ નિરૂપણ મળે છે.

1973 હિન્દી સિનેમા માટે સુવર્ણ વર્ષ

1973 હિન્દી સિનેમા માટે સુવર્ણ વર્ષ હતું જ્યારે રાજ કપૂરની 'બોબી', પ્રકાશ મહેરાની 'જંજીર' અને નાસિર હુસૈનની 'યાદોં કી બારાત' જેવી બ્લોકબસ્ટર ફિલ્મો બોક્સ ઓફિસ પર સફળતાના નવા આયામો સર્જી રહી હતી, ત્યારે આ જ નિર્માતા નિર્દેશક મણિ કૌલ તેમની ફિલ્મ 'દુવિધા' દ્વારા કઠોર સામાજિક વાસ્તવિકતાના સત્યને દર્શકો સમક્ષ રજૂ કરવામાં સફળ રહ્યા હતા, જે રાજસ્થાની લેખક 'વિજયદાન દેથા'ની વાર્તા પર આધારિત છે ' એક અલૌકિક વાર્તા છે જે રાજસ્થાનના ગ્રામીણ લોકકથા પર આધારિત છે, તે કલ્પના બહારની વાસ્તવિક વાર્તા છે.

ફિલ્મ 'દુવિધા'

ફિલ્મની વાર્તાના કેન્દ્રમાં લચ્છી છે, જે એક સુંદર નવવિવાહિત કન્યા અને ભૂત છે, લગ્ન પછી, લચ્છી તેના પતિ સાથે ગાઢ જંગલમાં વડના ઝાડ પર રહેતું એક ગુલાબી ભૂત છે તેણીની સુંદરતાથી મોહિત થઈ જાય છે ...... લચ્છી પણ અજાણતા જ તે ભૂતનું ધ્યાન આકર્ષિત કરે છે, લચ્છીની સુંદરતાથી પ્રભાવિત થઈને, આ કામુક ભૂત, તેની બેકાબૂ ઇચ્છાથી પ્રભાવિત થઈને, એક વિચિત્ર યોજના બનાવે છે. લચ્છીની નજીક ભૂત તેને તેના પતિના રૂપમાં મળે છે, જ્યારે નવી પરિણીત લચ્છીનો અસલી પતિ લગ્નના બીજા જ દિવસે કમાવા માટે વિદેશ જાય છે, લચ્છી પોતે  છદ્મરૂપથી અજાણ છે. 

પછી એક એવી ભાવનાત્મક ક્ષણ આવે છે કે આ ભૂત તેના અંતરાત્માના અવાજ પર લચ્છીને પોતાની વાસ્તવિક ઓળખ બતાવે છે… અહીં દર્શકો ફિલ્મના શીર્ષક શબ્દ 'ડાઇલેમા'નો અર્થ સમજે છે , ફિલ્મ દર્શકોને એ પણ વિચારે છે કે શું સુખીએ જૂઠાણા સાથે પોતાનું જીવન જીવવાનું ચાલુ રાખવું જોઈએ કે આ દુઃખદ ઉપેક્ષિત સત્યને નકારી કાઢવું ​​જોઈએ અને ફરીથી નવું જીવન શરૂ કરવું જોઈએ....?

પિતૃસત્તાક મૂલ્યો વિરુદ્ધ ગુનો

અહીં લચ્છીની પ્રામાણિકતા ફિલ્મનો કેન્દ્રિય સંઘર્ષ બની જાય છે જે રૂઢિચુસ્ત પ્રેક્ષકો માટે એક મોટી સમસ્યા ઊભી કરે છે કારણ કે તેઓ સમજી શકતા નથી કે શા માટે એક પરિણીત પત્ની તેના પતિની રાહ જોવાને બદલે સ્વેચ્છાએ ભૂત સાથે સૂઈ જાય છે લચ્ચી એ સમાજના પિતૃસત્તાક મૂલ્યો વિરુદ્ધ ગુનો છે અને એક ખોટો સામાજિક સંદેશો આપે છે, જે તેના વાસ્તવિક પતિનું રૂપ ધારણ કરી રહેલી તમામ ઈચ્છાઓની રજૂઆત વચ્ચે લચ્ચીનો સામનો કરે છે. 

પ્રશ્ન, શું સ્ત્રીએ મૌન રહીને પોતાની સ્વતંત્ર ચેતનાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ?

અંતે, તે તેના પતિ કિશનનું આ નવું કામુક, અલૌકિક, આત્મવિશ્વાસ ધરાવતું સ્વરૂપ અપનાવે છે લગ્નના બંધનો સાથે જીવવું શું વ્યક્તિએ તેના પ્રેમને લીધે આખી જીંદગી સાથે રહેવું જોઈએ?

અંતે, એક અભણ ઘેટાંપાળક ઘેટાં ચરાવતા તેમની સમસ્યાનું નિરાકરણ તેમની શાણપણથી કરે છે, જે કોઈ સરળતાથી સમજી શકતું ન હતું?

જો કે આ ફિલ્મમાં વધુ સંવાદો નથી, પરંતુ ફિલ્મનું સંગીત રાજસ્થાની લોક સંગીતકારો રમઝાન હમ્મુ, લતીફ અને સાકી ખાન દ્વારા આપવામાં આવ્યું છે, જે ફિલ્મને ખાસ કરીને રાજસ્થાની વાતાવરણ બાંધવામાં સફળ થયું છે.

નિર્દેશક અમોલ પાલેકરે આ જ વાર્તા પર આધારિત 'પહેલી (2005) ફિલ્મ બનાવી 

હવે વિડંબના જુઓ, મણિ કૌલે લેખક 'વિજયદાન દેથા'ની વાર્તા 'દુવિધા' પર આધારિત ફિલ્મ 'દુવિધા' બનાવી હતી, નિર્દેશક અમોલ પાલેકરે આ જ વાર્તા પર આધારિત 'પહેલી (2005)' નામની ફિલ્મનું નિર્દેશન પણ કર્યું હતું જૂન 2005, 2007માં રિલીઝ થયેલી ફિલ્મ પહેલી ફિલ્મ 'દુવિધા'ની રિમેક હતી જેમાં શાહરૂખ ખાન અને સુનીલ શેટ્ટી, અમિતાભ બચ્ચન, જૂહી ચાવલા, અનુપમ ખેર અને રાની મુખર્જી મુખ્ય ભૂમિકામાં હતા, જ્યારે મણિ કૌલની 'દુવિધા' હતી. માત્ર ક્રિટિક્સ દ્વારા પસંદ કરવામાં આવી હતી જ્યારે આ જ વાર્તા પર આધારિત 'પહેલી (2005)'  જેમાં મધુર સંગીત અને ભવ્ય સેટ, મોટી સ્ટાર કાસ્ટ અને રેડ ચિલી બેનર હેઠળ બનેલી ફિલ્મ 'પહેલી' હિટ રહી હતી. બૉક્સ ઑફિસ પર જ્યારે 'દુવિધા'માં પાત્રોના અવાજને વૉઇસ ઓવર દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવે છે, ત્યારે 'પહેલી'માં બે કઠપૂતળીઓનો ઉપયોગ નસીરુદ્દીન શાહ અને રત્ના પાઠક શાહે કર્યો છે.

ભારતીય દિગ્દર્શક મણિ કૌલ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ 'દુવિધા' એ એક સુંદર ફિલ્મ છે જે ફિલ્મ નિર્માણની નવીન શૈલી દર્શાવે છે, જે મસાલા ફિલ્મોથી વિપરીત પોતાનામાં એક અસાધારણ સિનેમેટિક અનુભવ પ્રદાન કરે છે. ફિલ્મ દુવિધા  કોઈ મોટી વ્યાપારી સફળતા હાંસલ કરી ન હતી પરંતુ કૌલની સૌથી મોટી રહસ્યમય કૃતિ "દુવિધા" એ તેમને શ્રેષ્ઠ દિગ્દર્શન માટેનો અત્યંત પ્રતિષ્ઠિત રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર જીત્યો હતો.

આ પણ વાંચો- Majrooh Sultanpuri-એક પંક્તિ પરથી અમર ગીત લખી દીધું